مازند شورا: با وجود گذشت حدود ۱۰ ماه از عمر دولت یازدهم اما مسئولان وزرات راه و شهرسازی همچنان در فاز تئوری نوسازی بافت‌های فرسوده شهری قرار دارند و هنوز وارد فاز اجرایی در این بخش نشده‌اند.

آیا دولت برنامه‌ای در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده شهری دارد؟ برای پاسخ به این پرسش باید کمی به عقب برگردیم. اواخر شهریور 92 که اتوبوس تغییرات در وزارت راه و شهرسازی در ابتدای «راه» بود با حضور وزیر راه در ساختمان شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران مدیرعامل جدید این شرکت معرفی شد.

در این مراسم محمدسعید ایزدی به‌عنوان مدیرعامل جدید محور برنامه‌های خود در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده را شهروندان اعلام کرد و  گفت: باید بازآفرینی پایدار را در بافت‌های فرسوده اجرا می‌کنیم.

در این مراسم عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی با انتقاد از عملکرد شهرداری‌ها در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده گفت: مدت‌هاست که در ایران شهرسازی دچار انحراف مسیر شده است و برای نوسازی بافت‌های فرسوده نیازمند ساختارهای محلی هستیم که گوش به فرمان ما نباشند.

عباس آخوندی با بیان این‌که احیای بافت‌های فرسوده عشق می‌خواهد، افزود: مقررات به ظاهر حمایتی شهرداری فضای بسیار مشکلی را از منظر اجتماعی و همچنین فضای بسیار پر مزاحمتی را از جهت کیفیت زندگی برای شهروندان به وجود آورده است.

آخوندی با اشاره به اینکه مدت‌هاست در ایران شهرسازی دچار انحراف مسیر شده است، گفت: برای بازآفرینی صحیح بافت‌های فرسوده نیازمند این هستیم که به سمت ساختارهای محلی حرکت کنیم که گوش به فرمان ما نباشند. باید استقلال این ساختارها را به رسمیت بشناسیم تا بتوانند تصمیم‌گیر باشند و ما فقط از جنبه‌های هدایت، گسترش دانش، کمک‌های مادی-معنوی و آموزشی، سرعت نوسازی بافت‌های فرسوده را افزایش دهیم.

پس از سخنان وزیر نوبت به محمد سعید ایزدی، مدیرعامل تازه‌ وارد شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری رسید. وی با اشاره به سخنان وزیر راه و شهرسازی گفت: سال‌ها بود که منتظر شنیدن این سیاست‌ها بودم و خیلی خوشحالم که از منظر جدیدی به شهروندی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده نگاه می‌کنیم.

ایزدی با اشاره بر فرآیند محوری به جای پروژه محوری هم گفت: برنامه‌های شرکت مادر تخصصی عمران شهری، باید با دیدگاه «بازآفرینی پایدار در بافت فرسوده» انجام شود. در دنیا شرط لازم برای تمامی اقدامات مدیران، مشارکت شهروندی است و معتقدم بدون این مهم به چیزی دست پیدا نمی‌کنیم و در راستای دستیابی به این مهم برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تهیه می‌شود.

چند گام برای نوسازی بافت‌های فرسوده

پنج ماه پس از مراسم تودیع و معارفه (بهمن 92)  ایزدی از «چند گام» دولت برای نوسازی بافت‌های فرسوده شهری خبر داد که به گفته وی پس از پیاده کردن آنها اهداف مورد نظر محقق خواهد شد.

تدوین و بازنگری در برنامه‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با توجه به سیاست‌های دولت، دخیل کردن بخش خصوصی در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با ایجاد یک فضای فکری با کانون انبوه‌سازان و راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری نوسازی و بهسازی شهری از جمله گام‌هایی بود که معاون وزیر راه و شهرسازی برای دستیابی به اهداف نوسازی بافت‌های فرسوده شهری از آنها نام برد.

وی همچنین با  تاکید بر این‌که تا اواخر بهمن‌ماه سال‌جاری درباره برنامه جامعی برای تسهیلات اعم از وام مقاوم‌سازی، وام ودیعه و وام نوسازی اطلاع‌رسانی می‌شود، گفت: وام نوسازی حداقل به 50 میلیون تومان افزایش خواهد یافت،  به‌طور جدی به دنبال این افزایش تسهیلات هستیم. در تلاشیم سقف وام مقاوم‌سازی را حداقل به 50 درصد هزینه‌های مقاوم‌سازی ساختمان افزایش دهیم. در حال حاضر حداقل هزینه‌های مقاوم‌سازی 130 میلیون تومان است.

در حالی کمی بیش چهار ماه از وعده‌های مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران می‌گذرد که هنوز اتفاق امیدوارکننده در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده شهری روی نداده است؛ نه برنامه‌های جدید اعلام شده، نه خبری از ورود بخش خصوصی به نوسازی بافت‌های فرسوده است و نه این‌که وام نوسازی و مقاوم‌سازی افزایش یافته است.

به اعتقاد شماری از کارشناسان دولت یازدهم استراتژی اشتباهی را برای نوسازی بافت‌های فرسوده در پیش گرفته است.

فرهاد بیضایی، کارشناس اقتصاد مسکن در این‌باره معتقد است: بر خلاف اعتقاد مسئولان وزارت راه و شهرسازی یکی از جاهایی که دولت باید در آن دخالت کند بافت‌های فرسوده است و مدل عدم دخالت دولت یک مدل اشتباه است. مدل‌های دولت بیشتر کار نوسازی بافت‌های فرسوده را به سمت مردم سوق می‌دهد، دولت قبل نیز همین برنامه نوسازی داوطلبانه بافت‌های فرسوده را دنبال کرد که دارای مشکلاتی از جمله عدم تخصص مردم در این بخش بود.

وی با اشاره به این‌که در دولت قبل دفاتر تسهیل‌گری در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده تشکیل شد، بیان کرد: این دفاتر موفق نبوند و در نهایت نتیجه این شد که دولت قبل کارنامه خاصی در نوسازی بافت‌های فرسوده نداشت.

وی با بیان این‌که مشکل اصلی در نوسازی بافت‌های فرسوده موضوع تامین سرانه‌ها و خدمات زیربنایی است، گفت: این‌که گفته می‌شود می‌خواهیم دخالت دولت را در نوسازی بافت‌های فرسوده متوقف کنیم، حرف اشتباهی است. شاید در شهر مانند تهران شهرداری بتواند به تنهای بافت‌های فرسوده را نوسازی کند، اما در شهرهای دیگر شهرداری این توانایی را ندارد و دولت باید در این امر دخالت کند.

وی با تاکید بر این‌که عدم دخالت دولت در نوسازی بافت‌های فرسوده استراتژی کاملا اشتباهی است، اظهار کرد:‌ با روش‌هایی که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته نهایتا یک سری پلاک احیاء می‌شوند و بافت‌های فرسوده ناقص می‌مانند.

کارشناس اقتصاد مسکن با تاکید بر این‌که تامین منابع مالی یکی از چالش‌های نوسازی بافت‌های فرسوده است، اظهار کرد: علاوه بر این‌که در نوسازی بافت‌های فرسوده باید مدیریت احیاء داشته باشیم، بلکه باید صندوق توسعه‌ای را برای تامین منابع مالی راه‌اندازی کنیم.

بیضایی با تاکید بر این‌که دولت برنامه‌ای در این رابطه ندارد، گفت: در دنیا نوسازی بافت‌های فرسوده به شرکت‌های «توسعه‌گر» محول شده و در ایران نیز باید این برنامه عملیاتی شود تا شاهد نوسازی اصولی بافت‌های فرسوده شهری باشیم.

از شواهد پیداست منتقدان دیروز و امروز برنامه‌های دولت‌های قبلی در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با گذشت حدود 10 ماه از عمر دولت یازدهم هنوز برنامه مشخصی برای این حوزه ندارند.

غفلت از نوسازی 76 هزار هکتار بافت فرسوده شهری-که البته مسئولان کنونی وزارت راه و شهرسازی به نحوه شناسایی آن ایراداتی وارد می‌کنند- می‌تواند تبعات جبران ناپذیری جانی و مالی گسترده‌ای را به‌دنبال داشته باشد. نباید فراموش کرد ایران روی کمربند زلزله جهان قرار دارد و بر اساس برآورده‌ها وقوع زلزله خفیف در پایتخت جان حدود 3.5 میلیون نفر را می‌گیرد.

با توجه به وضعیت نگران‌کننده بافت‌های فرسوده شهری شایسته است مسئولان از فاز تئوری وارد فاز عملیاتی نوسازی این بافت‌ها شوند، در غیر اینصورت علاوه بر «فرسوده سازی بافت‌های شهری» جان شهروندان به مخاطره افتاده و دیگر خبری از ساختارهای محلی نخواهد بود تا به قول آخوندی برای نوسازی بافت‌های فرسوده گوش به فرمان دولت نباشند!