اختصاصی مازند شورا: اداره آموزش و پرورش استثنایی استان از جمله اداراتی است که مدیر خود را در سال 93 شناخته است. با این وجود برای بررسی مسائل دانش آموزان و معلمان مدارس استثنایی و بیان برنامه‌های ریاست این اداره با «حسینی» به گفتگو نشستیم.
ارائه خدمات آموزشی به دانش آموزان با نیاز ویژه
رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی اظهار داشت: آموزش و پرورش استثنایی مسئولیت ارائه خدمات آموزشی، پرورشی و توان بخشی دانش آموزان با نیاز ویژه را بر عهده دارد. دانش آموزان با نیاز ویژه به گروهی از دانش آموزان اطلاق می‌شود که به دلیل ویژگی جسمی یا ذهنی قادر به استفاده از خدمات آموزش و پرورش عادی نمی‌باشند و باید در محتوا، روش‌های تدریس و ارزشیابی و ساختار مدرسه‌ای آنها تغییرات متناسبی ایجاد نمود که آموزش و پرورش استثنایی متولی این امر می‌باشد.
تحصیل 6 هزار دانش آموز در 70 مرکز آموزشی
حسینی بیان داشت: دانش آموزان با نیاز ویژه شامل 7 گروه می‌باشند: 1- کم توان ذهنی 2- آسیب دیده شنوایی (ناشنوا و نیمه شنوا) 3- آسیب دیده بینایی (نابینا و نیمه بینا) 4- معلولین جسمی و حرکتی 5- اختلالات یادگیری 6- اختلالات رفتاری 7- چند معلولیتی.
که این گروه‌های دانش آموزی به دو بخش عمده تقسیم می‌شوند: 1- بخشی که صرفا در مدارس خاص استثنایی تحصیل می‌کنند 2- بخشی که در مدارس عادی به صورت تلفیقی و فراگیر تحصیل می‌کنند و از خدمات آموزشی و توان بخشی این اداره بهره‌مند می‌شوند.
مطابق آمارهای وزارت آموزش و پرورش، هم اکنون بیش از 115 هزار دانش آموز در مدارس استثنایی کشور تحصیل می‌کنند که از این تعداد بیش از 6 هزار نفر، دانش آموز در بیش از 70 مرکز ویژ و استثنایی مازندران در حال تحصیل می‌باشند.
تقویت مشارکت‌های غیردولتی
رئیس آموزش و پرورش استثنایی افزود: عمده‌ترین عملکرد این اداره که در راستای برنامه‌های بالادستی (سند تحول بنیادین، سند چشم انداز 20 ساله، سند برنامه 5 ساله) می‌باشد که شامل تقویت پوشش تحصیلی دانش آموزان با نیاز ویژه، کیفیت بخشی به آموزش، پرورش و توان بخشی، تسهیل دسترسی به امر آموزش و توان بخشی، آموزش نیروی انسانی در جهت ارتقاء سطح علمی و مهارتی آنان و .. که در قالب برنامه‌ی یک ساله و برنامه 5 ساله تدوین می‌گردد.
در سال 93 نیز این رویکرد به برنامه‌های بالادستی وجود دارد ضمن اینکه سیاست‌های راهبردی وزارتخانه نیز در دستور کار قرار دارد. ازجمله‌ی این سیاست‌ها تقویت مشارکت‌های غیردولتی در برنامه‌های گوناگون آموزش و پرورش و تاکید بر کیفیت بخشی به آموزش و پرورش می‌باشد.
باتوجه به اینکه اکثریت خانواده‌های دارای فرزند معلول از قشر ضعیف اقتصادی جامعه می‌باشند لذا کم رنگ شدن مشارکت دولتی فشار زیاد و غیر قابل تحمل بر خانواده‌ها ایجاد می‌نماید تا جایی که در برخی از موارد شاید منجر به ترک تحصیل دانش آموز شود.
ایاب و ذهاب، چالش آموزش و پرورش استثنایی
حسینی مطرح کرد: یکی از عمده‌ترین چالش‌های آموزش و پرورش استثنایی تامین شرایط دسترسی دانش آموزان به مدرسه می‌باشد که شامل تامین هزینه ایاب و ذهاب آنان می‌شود.
با عنایت به اینکه دانش آموزان با نیاز ویژه به دلیل مشکلات خاص و ویژگی هایشان قادر به رفت و آمد عادی به مدارس نیستند و همچنین متمرکز بودن این مدارس در شهرها و اینکه دانش آموزان باید از روستاها و نقاط مختلف شهر به مدرسه بیایند لذا تامین سرویس ایاب و ذهاب یکی از عمده‌ترین چالش‌های آموزش و پرورش استثنایی می‌باشد. سیاست‌های دولت در این بخش حمایتی بوده و برای تمام مدارس استثنایی سرویس مینی‌بوس دولتی تدارک دیده شد ولی به دلیل برخی محدودیت‌ها امکانات دولتی پاسخگوی نیاز دانش‌آموزان معلول نیست. برخی ناوگان حمل و نقل مدارس دانش آموزان استثنایی به دلیل فرسودگی نیازمند بازسازی هستند و نوسازی این ناوگان ضروری می‌باشد.
برای حمایت دانش‌آموزان معلول نیازمند حمایت خیران و کمک خانواده‌ها هستیم. طبیعتا بودجه اندک اداره آموزش و پرورش استثنایی کفایت بسیاری از هزینه‌های مدارس، نوسازی ناوگان حمل و نقل، تأمین تجهیزات آموزشی و غیره را نمی‌کند لذا خانواده‌ها و خیران محترم می‌توانند یکی از مهمترین حامیان دانش آموزان استثنایی باشند.
پیشگیری از تولد فرزند معلول با آموزش اولیا
رئیس آموزش و پرورش استثنایی اظهار داشت: یکی از وظایف آموزش و پرورش استثنایی پیشگیری از تولد فرزند معلول و تامین بهداشت روانی خانواده‌های دارای فرزند معلول می‌باشد که این برنامه نیز در سطوح ستادی و مدرسه‌ای وجود دارد. آموزش خانواده یکی از اصول اساسی مدارس استثنایی می‌باشد. لذا درب مدارس استثنایی به سوی تمامی اولیا باز بوده و مدارس مأمنی برای اولیا محسوب می‌شود.
آموزش اولیا در مدارس به صورت ماهانه انجام می گیرد و این آموزش‌ها با موضوعات روش‌های مقابله با مشکلات دانش آموزان، چگونگی پیدا کردن راه حل تعارض‌ها، آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت‌های خود یاری و سایر امور مربوط به داشتن فرزمد معلول می باشد.
در مراكز آموزشی استثنایی مشاوره خانواده جهت هدایت و راهنمایی والدین فعال است. اولیاء دانش‌آموزان جهت پیگیری از اوضاع و شرایط آموزش فرزندان، نظارت، هدایت و راهنمایی با مشاوره این مراكز ارتباط برقرار می‌كنند.
هزینه‌های بالای درمان
وی گفت: هزینه‌های درمانی معلولان نظیر گفتار درمانی، کار درمانی، فیزیوتراپی، سمعک، کاشت حلزون و جراحی استخوان و از این قبیل بیماری‌ها بسیار سنگین است. لذا برخی از خانواد‌ها تمکن مالی نداشته و نیازمند حمیات ارگان‌های دولتی می‌باشند، اگرچه بهزیستی کمک‌هایی در این زمینه می‌نماید اما این کمک‌ها نسبت به انبوه نیازهای خانواده‌های دارای فرزند معلول چندان چشمگیر نمی‌باشد.
تلاش برای همکاری با بهزیستی وجود دارد ولی تاکنون به اندازه ی مناسب نیازها مرتفع نشده است و ضرورت دارد این امر هرچه بیشتر پیگیری، تا مشکلات و نیازهای توان بخشی و درمانی دانش اموزان رفع شود.
رفع کمبود نیروها با توزیع صحیح معلم
حسینی اظهار داشت: با توجه به سیاست‌های وزارتخانه‌ای در ساماندهی نیروی انسانی، از آنجایی که ورودی نیرو نداریم و ضرورت دارد تا ساماندهی نیروها با داشته های موجود صورت گیرد لذا کمبود نیروها تا حد امکان از طریق توزیع صحیح معلم در سطح مدارس تامین می‌شود و هرگونه جابه جایی باید با هماهنگی اداره آموزش و پرورش استثنایی صورت گیرد و در صورت کمبود و عدم امکان تامین نیرو باید از طریق اشتغال نیروهای حق التدریس اقدام شود. تا اینگونه مشکل کمبود معلم در سال تحصیلی جدید مرتفع گردد.
ضرورت اختصاص 3 درصد استخدام‌ها به معلولان
وی گفت: با توجه به اینکه در استخدام کارکنان دولت باید سهمیه 3 درصد معلولین مورد توجه قرار گیرد اما متاسفانه نگاه حاکم این است که صرفا آموزش و پرورش استثنایی باید آنها را استخدام نماید. در صورتی که آموزش و پرورش استثنایی وظیفه آموزش این گروه از افراد جامعه را بر عهده دارد و توانمند سازی آنان برای بدست آوردن شغلی مناسب در برنامه‌های این اداره قرار دارد.
این افراد قادرند در هر دستگاهی شاغل شوند اما سوق دادن تمامی معلولین به آموزش و پرورش استثنایی هم ظلم به آنها محسوب می‌شود و هم با عث ایجاد مشکلات عدیده‌ای در آموزش و پرورش استثنایی می‌گردد. با این همه تعداد معلولین جذب شده در آموزش و پرورش استثنایی استان بیش از سه برابر سهمیه قانونی می‌باشد یعنی حدود 10 درصد. لذا برنامه‌ای برای جذب بیشتر این عزیزان وجود ندارد.
دانش آموزان استثنایی کارآفرینان آینده
رئیس آموزش و پرورش استثنایی بیان داشت: آموزش دانش آموزان دوره متوسطه با رویکرد آموزش مهارتی می‌باشد که برای دانش آموزان ناشنوا شاخه‌ی کار و دانش و برای دانش آموزان کم توان ذهنی به عنوان متوسطه حرفه‌ای می‌باشد در این دوره رشته‌های مهارتی به دانش اموزان آموزش داده می‌شود که شامل (درودگری، پرورش گل و گیاه، پرورش محصولات جالیزی، مشبک و معرق، خیاطی، هنر زندگی در خانه، کابینت سازی، کامپیوتر تعمیر ماشین‌های الکتریکی و .. می‌باشد)
این رشته‌ها استاندارد شده سازمان‌های فنی و حرفه‌ای، جهاد کشاورزی، ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی می‌باشد که با سازمان‌های مذکور تفاهم نامه‌ای انعقاد گردید تا پس از گذراندن دوره متوسطه و اخذ دیپلم گواهی نامه مهارتی توسط سازمان‌های متولی برای دانش اموزان صادر گردد که این یکی از اشکال ایجاد اشتغال برای دانش آموزان معلول می‌باشد.
صرفا توجه به مسائل آموزشی معلولان برای آمادگی حضور آنان در جامعه کفایت نمی‌کند. ضروری است در روند آموزش، اعتماد به نفس دانش اموزان نیز تقویت گردد و مخصوصا با توجه به مشاغل متنوع و بومی در مازندران، این امکان وجود دارد دانش آموزان استثنایی کارآفرینان صنایع دستی گردند. و این تنها با ارائه روش‌های نوین آموزش، توجه همه جانبه به مسائل معلولان و همکاری امکان پذیر است.
ضرورت مناسب سازی فضا‌ها و مبلمان شهری
حسینی اظهار داشت: مازندران را باید از جمله استان‌های کشور است که تعداد معلولان آن قابل توجه است و از ۱۶۰ هزار معلول در استان مازندران معلولانی وجود دارند که در وضعیت نامناسبی قرار دارند. حرکت آزادانه معلول در جامعه و بدون محدودیت به عنوان یک حق ابتدایی و معمول است که از آن دریغ شده است. و بسیاری از مکان‌های عمومی، دولتی، تجاری و حتی فرهنگی معلولان را به عنوان اقشار جامعه از یاد برده‌اند.
وی افزود: طبق آمارها از حدود 500 واحد از اماکن و خدمات عمومی استان، کمتر از 30 درصد اماکن عمومی مناسب سازی شده‌اند. طبق همین آمار کمتر از ۶ درصد از مراکز آموزشی و ۱۳ درصد مبلمان شهری استان مازندران برای معلولان مناسب سازی شده است، حتی یک دستگاه ناوگان عمومی برای استفاده جامعه هدف بهزیستی در مازندران وجود ندارد.