مازند شورا: سرزمین چهار فصل و هزار رنگ مازندران بیش از هر دیار دیگری در گرما گرم تابستان و سرما سرد زمستان سخاوتمندانه با دریا و کوه و جنگل و رود و آبشار و تالاب و همه زیبایی‌هایش آغوش می‌گشاید تا به تو و هر انسان دیگری بگوید اینجا، موزه اکوتوریسم ایران است و نگینی روی انگشتری سرزمین آریایی‌ها.
اینجا نمایشگاهی از تنوع آب و هوایی، گونه‌های گیاهی، جنگلی، جانوری، اشکال متنوع زمین‌شناسی، باستانی، تاریخی و میراث فرهنگی است.
قدمت این استان نه براساس گفته‌های شفاهی که به استناد یافته‌های باستان‌شناسی، کرانه بحر خزر که از مهم‌ترین مراکز تمدنی ماقبل تاریخ است غارهای علی تپه حدود 12 هزار و 200 سال قبل و غارهای هوتو و کمربند 10 هزار و 500 سال قبل از میلاد به عنوان قدیمی‌ترین پناهگاه انسان‌های اولیه شناسایی شدند.
این خطه با ارزش ایران از چشم‌اندازهای بدیع طبیعی، تاریخ غنی، کشاورزی و دامداری پررونق و بازرگانی نوپا برخوردار بوده و جنگل‌های انبوه دامنه های البرز جنوب استان را احاطه کرده است. دره‌ها و چشم اندازهای اطراف باغ مرکبات، شالیزار، کشتزارهای سرسبز و ویلاها و اماکن اقامتی که تقریبا در تمامی استان به ویژه در نوار ساحلی به چشم می‌خورد. اما چیزی که مازندران را به یکی از جذاب‌ترین مناطق ایران تبدیل کرده 338 متر نوار ساحلی از شرق تا غرب این استان است. ظرفیتی منحصر به فرد، کمتر سواحلی در دنیا وجود دارد که در آغوش جنگل جای گرفته باشد ساحلی رویایی با سایه‌های طبیعی درختان، چشمه‌های آب گرم معدنی در 500 یا 1000 متری ساحل دریا هم موهبتی است وصف‌ناپذیر از جانب پروردگار.
سایت موزه عباس‌آباد بهشهر / تفرجگاه صفوی
9 کیلومتری شرق بهشهر و در وسط جنگل انبوه، آثار عمارت و راه‌هایی به چشم می‌خورد که مربوط به بقایای باغ تاریخی عباس‌آباد بهشهر است. دریاچه این مجموعه تاریخی به همراه عمارتی که در آغوش دارد یکی از شاهکارهای دوران صفوی است این عمارت از سنگ و آجر بنا شده و در زمان آبگیری دریاچه به جز سقفش، بقیه بنا که بیشتر از 18 متر ارتفاع دارد به زیر آب می‌رود و به تدریج با کاهش سطح آب قابل مشاهده است. دو برج نگهبانی آجری، حمام قدیمی و بناهای دیگر که در حفاری‌های مختلف باستان شناسی کشف شده جزیی از این سایت موزه است. باغ تاریخی عباس‌آباد از جمله باغ‌های ایرانی کشور است که در یونسکو به ثبت رسیده است.
موزه تاریخ شهر بابل / گنجینه تاریخ شهر
موزه تاریخ شهر بابل در خیابان مدرس این شهر قرار دارد و در دوره اول پهلوی به عنوان بلدیه (شهرداری) در سال 1307 هجری شمسی ساخته شد. ویژگی‌های خاص معماری این بنا موجب شد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود. این مجتمع فرهنگی که به گنجینه بابل هم معروف است در دو طبقه بنا شده که هر طبقه آن به سالن‌ها و اتاق های متعددی تقسیم می شود. از طبقه همکف موزه به عنوان نمایشگاه موقت آثار فرهنگی ـ هنری، کلاس‌های آموزشی هنرهای سنتی و کتابخانه تخصصی استفاده می‌شود و در طبقه دوم این بنا آثار باستان‌شناسی و مردم‌شناسی و اسناد قرار دارد و به آثار ساخته شده از سفال، فلز، سنگ، شیشه و چوب متعلق به دوران پیش از تاریخ اسلام می‌پردازد.
موزه نیما پدر شعر نو
موزه نیما در روستای یوش شهرستان نور در فاصله پنج کیلومتری غرب بلده و در مسیر منتهی به جاده کندوان قرار دارد که به جز آب و هوای ییلاقی و جذابیت های طبیعی، به خاطر وجود خانه ابدی نیما یوشیج پدر شعر نو فارسی مورد استقبال مردم به ویژه ادب دوستان ایران و جهان است. این بنای دوره قاجاریه که به موزه آثار نیما هم تبدیل شده با ویژگی‌های سنتی منطقه کوهستانی نور ساخته شده است.
خانه اجدادی نیما با حیاط مرکزی بزرگ و اتاق‌های متعدد در اطراف با آجرکاری، گچ‌بری، رنگ‌کاری، خراطی، ارسی‌های با ارزش با طرح گره چینی پرکار و آیینه کاری‌های ظریف، شاخص‌های معماری سنتی ایرانی را یادآوری می‌کند.
سایت موزه گوهرتپه
در محوطه باستانی گوهر تپه که از نخستین مناطق یک جانشینی انسان است با عصر نوسنگی و شیوه روستانشینی و دوره برنز و مفرغ که زندگی کم‌کم شکل شهرنشینی به خودش گرفته، آشنا می‌شوید.
معماری چینه‌ای، خانه‌های خشتی، کشف گورهای چند هزار ساله و سبک و سیاق تدفین‌های چهار و پنج هزار ساله جزو کوچکی از هزاران اطلاعاتی است که در این موزه روباز می‌توانید به دست بیاورید و اگر سئوالات بیشتری دارید از باستان شناسان حاضر در سایت بپرسید.
در این سایت موزه می‌توانید هر آنچه که باستان شناسان در این منطقه از دل خاک بیرون آوردند را مشاهده کنید از آثار کوره‌های ذوب فلز مربوط به اوایل هزاره اول قبل از میلاد گرفته تا آثار کشف شده مفرغی و آهنی شامل لوازم تزئینی و آرایش مثل گوشواره، دستبند، پلاک، سنجاق سر، انگشتر و اشیای از این دست به همراه ادوات جنگیٍ خنجر، چاقو، سرنیزه و... در این سایت موزه به نمایش گذاشته شده است.
گوهرتپه در 40 کیلومتری جاده ساری به بهشهر قرار دارد پس از دیدن تابلو گوهر تپه در سمت چپ وارد جاده ورودی آن بشوید، بعد از دو کیلومتر به گوهر تپه می‌رسید.
موزه تاریخ شهر آمل / موزه اسناد مکتوب
موزه تاریخ شهر آمل در سه طبقه شامل گالری‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و اسناد تاریخی ایران و مازندران است.
در بخش اسناد تاریخی این موزه، گزارش‌های ادارات وقت از زلزله و آتش‌سوزی آمل در سال‌های 1335 و 1336 خبر می‌دهد و دست نوشته‌های شاهان دوره قاجار و مکاتبات اداری دربار قاجار با رؤسای حاکمان آمل در بین اسناد این موزه به چشم می‌خورد. قدیمی‌ترین دست نوشته‌های اسناد تاریخی موزه، صورت اسامی علما در آمل در سال 1286 هجری قمری است. اما در بخش باستان شناسی موزه که این بخش را از دیگر قسمت‌های موزه متمایز کرده وجود اشیای با ارزش تاریخی است که قدمت تعدادی از این آثار به بیش از سه و چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح و دوره‌های آهن می‌رسد. در این بخش آثاری همچون سفال، فلز، سنگ و شیشه از دوران پیش از تاریخ تا زمان قاجار به نمایش درآمده است یکی از بخش‌های جالب توجه که بازدیدکنندگان و محققان تاریخی را برای دقایقی بیشتر کنار خود نگه می‌دارد، و گاهی هم باعث ازدحام جلوی ویترین ها می شود گالری مربوط به سکه‌ها است. موزه تاریخ آمل از وجود سکه‌هایی که تاریخ مصوری از خط، آداب و رسوم کهن، آرایش صورت و نوع پوشش شاهان را نشان می‌دهد بی بهره نمانده و سکه‌های مربوط به دوره‌های هخامنشی، اسکندر، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان و دوره‌های اسلامی تا صفوی و قاجار را در خود جای داده است. آثار به دست آمده از کاوش های علمی باستان شناسان آمل در سال 88 در محوطه باستانی قلعه کش آمل که مربوط به دوره مفرغ و آهن است در موزه تاریخ شهر آمل به نمایش گذاشته شده است. این موزه در مرکز شهرستان آمل و در بلوار امام رضا(ع) و روبه روی بیمارستان امام رضا(ع) قرار دارد.
کاخ موزه تماشاگه راز
این موزه در محل کاخ سلطنتی رامسر و در مجاورت غرب هتل بزرگ رامسر قرار دارد. بنای این کاخ موزه در سال 1316 به دست معماران و حجاران هنرمند ایرانی و به سرپرستی مهندسان آلمانی در وسط باغی بزرگ به شیوه معماری اروپایی ساخته شده است. باغ وسیعی مملو از گیاهان گوناگون و درختان متنوع و نادر که بیشتر از دیگر بخش‌های موزه مورد توجه بازدید کننده قرار می‌گیرد. نمای خارجی کاخ از سنگ مرمر رگه‌دار و ایوان آن هم با چهار ستون حجاری شده از سنگ مرمر یکپارچه و سرستون‌ها و پایه ستون‌های تزیینی ساخته شده است. این بنا دارای یک تالار مرکزی است که در دو سمت آن دو اتاق قرار دارد. در این کاخ موزه با آثاری از ارزشمندترین یافته‌های باستان شناسی منطقه خزر، بافته‌های دستان توانمند هنرمندان ایرانی، تابلوهای نفیس از نقاشان بزرگ دنیا، مجسمه‌های برنزی و سنگی بسیار زیبا و آثار منحصر بفرد دیگری از هنرمندان بزرگ و معروف جهان آشنا می‌شوید.
موزه تاریخ طبیعی خشکه داران
اثر طبیعی خشکه داران در کیلومتر 30 محور کندوان به چالوس و بعد از شهر عباس آباد و قبل از شهر سلمانشهر درست در کنار جاده قرار گرفته و تنها 100 متر با دریا فاصله دارد. این منطقه حفاظت شده به عنوان تنها جنگل جلگه‌ای و بکر و از آخرین بازمانده‌های اکوسیستم‌های جنگلی شمال ایران است. این موزه طبیعی حدود 2 میلیون و 600 هزار متر مربع مساحت دارد و گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی مثل توسکا از نوع کرک، سه قلو انجیلی، انار، ممرز، بلوط، لیلکی یا کرات، خرمندی، لرگ، ملچ انواع مهم شمشاد، ازگیل جنگلی و یاس وحشی را در خود جای داده است و زیستگاه مهم حیوانات وحشی مثل شغال، گرگ، خوک، گربه وحشی و پرندگانی مثل حواصیل خاکستری،قره غاز، مرغابی، دارغاز، باکلان، لکوت بزرگ و کوچک به شمار می آید. بازدید از این منطقه حفاظت شده با هماهنگی محیط زیست امکان‌پذیر است اما در کنار این اثر طبیعی، موزه تاریخ طبیعی خشکه داران قرار دارد که مجموعه کاملی از حیوانات وحشی شمال ایران به صورت تاکسیدرمی در آن نگهداری می‌شود.
حواصیل، اگرت، پلیکان و پستاندارانی نظیر خرس قهوه‌ای، گراز، گربه جنگلی و... به صورت کامل و یا نیم تنه مستندوار شما را با جنگل های شمال و گونه های مختلف زیستی آشنا می‌کند.
موزه کندلوس نوشهر
وارد روستای کندلوس که شوید معماری بنای زیبایی که در روستا شاخص هم است شما را به خود می خواند. مسیر اگرچه سنگ فرش و سربالاست اما نیروی جاذبه اش شما را وادار به برداشتن گام‌های بلندتر خواهد کرد. در آستانه در ورودی حیاط موزه، خانه‌ای روستایی که برای آشنایی بازدید کنندگان با معماری اصیل منطقه ساخته شده است را از دست ندید. بنای موزه کندلوس که خود به تنهایی یک اثر منحصر به فرد است و با الهام از داستان‌های شاهنامه بنا شده حکایت دیگری است. در این مجموعه که جزئی از کلکسیون شخصی علی اصغر جهانگیری موسس موزه به شمار می آید دست آوردهای ارزشمند هنر و فرهنگ روستایی، کتب خطی و اسناد بی نظیر تاریخی منطقه کجور مازندران گردآوری شده، ابزار زیستی زیورآلات و بافته ها، پوشاک، نقاشی‌های سنتی و قهوه خانه‌ای است. چیزی که در این موزه قطعا نظرتان را جلب خواهد کرد دیدن چهره سرشار از رضایت بازدیدکنندگان است. چراغ نفتی، گرامافون، نطق مظفرالدین شاه، عینک‌های ذره‌بینی به جا مانده از دوران حکومت زند، ابزار جراحی و لوازم ختنه نوزادان، انبرهای کشیدن دندان، عکس‌های ابتدایی از زن‌های چاق و سوگلی‌های شاهان قاجار و عقد نامه‌های تاریخی از اشیای مورد توجه موزه مردم شناسی است که با نظمی خاص در محیطی آرام، تاریخ منطقه و کشور را در برابر دیدگان بینندگان مشتاق، روایت می کند.
برای رفتن به کندلوس از راه جاده چالوس، پس از گذر از شهر «مرزن آباد» و در چند کیلومتری آن به سمت چالوس، به یک سه راهی می‌رسید که «دو آب کجور» نام دارد. اگر از اینجا به سمت راست حرکت کنید، وارد جاده‌ای می‌شوید با پیچ و خم‌های زیاد و البته طبیعت فوق‌العاده که گویی هر چند روز، یک بار تغییر چهره می‌دهد و زیبایی‌هایش هر بار تازه می‌شود. در این جاده که به رویان (علمده) منتهی می‌شود، پس از دشت نظیر در بخشی به نام «هنی سک»، جاده‌ای فرعی به سمت راست گشوده می‌شود که به سمت ارتفاعات می‌رود و این جاده‌ای است که ما را به کندلوس راهنمایی می‌کند؛ از دوآب تا کندلوس، 42 کیلومتر بوده و مسیر هم با تابلوهای راهنما مشخص شده است.
عمارت کلبادی
عمارت کلبادی که چند سالی است به موزه صنایع دستی و مردم شناسی تبدیل شده یکی از بناهای مربوط به دوره قاجاریه است که نزدیک به 200 سال قدمت دارد. ویژگی‌ها و اجزای معماری آن نظیر اتاق‌ها، حجره‌ها، شاه‌نشین، حمام، اسطبل، حیاط و هنر به کار رفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و تزئین آنها با شیشه‌های رنگی در نوع خودش کم‌نظیر است.
در طبقه اول این عمارت با اشیای مردم شناسی، البسه محلی، شیوه زندگی و فرهنگ عامه مردم مازندران بیشتر آشنا خواهید شد. در طبقه دوم این عمارت و اتاق‌های شاه‌نشین بخشی از آثار باستان‌شناسی کشف شده از محوطه های تاریخی مازندران به نمایش گذاشته شده است.
در مجاورت این عمارت حمامی قرار دارد که به حمام وزیری مشهور است به سبک حمام های ایرانی دوره قاجار ساخته شده است. اگرچه ممکن است نمونه بزرگتر این حمام را در کرمان یا کاشان دیده باشید اما این بنای پیچ در پیچ تو در تو و تاریخی، تمرکز شما را برای مرور خاطرات گذشته تقویت می کند.
موزه و عمارت کلبادی در مرکز شهرستان ساری و بافت سنتی این شهر واقع شده، از میدان ساعت این شهر تا بنای عمارت که در خیابان انقلاب و چهار راه برق قرار دارد فقط پنج دقیقه پیاده راه است.
موزه آلاشت
موزه مردم شناسی آلاشت در خانه زادگاه رضاشاه پهلوی و در روستای زیبا و تاریخی آلاشت قرار دارد.
در این موزه که در بافت سنتی روستای ییلاقی آلاشت چون یاقوتی می‌درخشد می‌توانید ضمن بازدید از داخل خانه‌ای قدیمی با معماری بومی منطقه، با ابزارهای زندگی سنتی اهالی قدیمی این روستا هم از نزدیک آشنا شوید و هم می توانید انواع ابزارهای ریسندگی، ظرف‌های فلزی و چوبی، چراغ‌های نفتی و گردسوز، داس و تبر و ترازو و چرتکه و غیره را از نزدیک مشاهده کنید.
موزه شهدای بهشهر، آمل و تنکابن و موزه برسه تنکابن هم از دیگر جاذبه‌های موزه‌ای استان است که می‌تواند جوابگوی سئوالات بیشمار گردشگران از گذشته‌های مجهول مازندران باشد./ مریم عبدالهاشم‌پور - فارس