مازند شورا: قدیمی‌ترین نام نوشهر سنگ تجن است. آغاز شکل گیری نوشهر از روستای گردکل و منطقه شهر پشت بوده  که در مجاورت رودخانه گردکل در شمال مسیر راه سرتاسری کناره قرار داشته است.

در زمان قاجار به لحاظ نزدیک بودن این روستا به دریا و مناسب بودن ساحل آن جهت پهلوگیری شناورهای تجاری مورد توجه شخصی بنام خاچیک قرار گرفت و این منطقه محل مناسبی برای مبادله و حمل و نقل کالا میان ایران و روسیه شوروی و سبب رونق فعالیتهای مختلف اقتصادی شد.

پس از مدت زمانی مورد توجه حبیب الله خان سردار خلعتبری تنکابنی (پدر سپهسالاراعظم تنکابنی؛ درآن زمان نوشهربامحوریت کجورقسمتی از تنکابن محسوب می‌شد قرار گرفت که بجهت آغاز فعالیت‌های عمرانی به حبیب آباد معروف شد سپس به دهنو و در سال 1318 هجری شمسی و در زمان پهلوی اول با ایجاد بندر نوشهر و یک سلسله اقدامات عمرانی با هویت شهری در کنار بافت روستائی به نوشهر تغییر نام یافت.

علل عمده استقرار و پیدایش شهر نوشهر در این منطقه را می‌توان وجود رودخانه‌های متعدد، نزدیکی آن به دریا، کوتاه بودن فاصله‌اش به تهران و موقعیت مناسب ساحل آن برای پهلوگیری شناورهای تجاری و حاصلخیزی اراضی اطرافش دانست . یکی از روستاهای توریست پذیر در این شهرستان روستای شوفسکاج است.

موقعیت جغرافیایی

نوشهر در طول جغرافیایی 51.30 درجه شمالی و 36.39 درجه شرقی فرار دارد. شهرستان نوشهر از شمال به دریای خزر، از جنوب به رشته کوههای البرز، از شرق به شهرستان نور و از غرب به شهرستان چالوس متصل است . ارتفاع آن از سطح دریا 2٫9− متر است. نوشهر دارای دو بخش مرکزی و کجور است.

بندر نوشهر

بندر نوشهر یکی از مهم ترین بنادر اقتصادی و تجاری ایران بوده که سالانه حجم زیادی کالا از طریق این بندر مبادله می‌شود. این بندر نزدیکترین بندر به پایتخت ایران است و مجهز به خطوط هوایی است. فاصله این بندر تا تهران 200 کیلومتر است.

فرودگاه نوشهر

فرودگاه نوشهر در سال 1332 بصورت یک باند خاکی ساخته شده و در سال 1362 ترمینال جدید در آن افتتاح شد، مساحت این فرودگاه 58 هکتار است و با باندی به طول دو هزار و 150 متر قابلیت پذیرش هواپیماهای متوسط پیکر را داراست. در حال حاضر فرودگاه نوشهر دارای پروازهای هفتگی( سه شنبه، پنج شنبه و جمعه ) به تهران، بندرعباس و مشهد است.

مراکز آموزشی

دانشگاه علوم دریایی امام خمینی و دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در این شهر واقع است. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نوشهر و چالوس، دانشگاه پبام نور و دانشگاه غیر انتفاعی مارلیک و همچنین پردیس هنر ومعماری کمال الملک ( شهرسازی و معماری) نیز در این شهر واقع است.

هنرمندان

از هنرمندان زاده نوشهر می توان از بهمن عبدی (گرافیست و کاریکاتوریست)، پوران فرخزاد (شاعر و منتقد ادبی)، فردین خلعتبری (آهنگساز) و مهدی موسوی (ترانه سرا، شاعر و منتقد ادبی) نام برد.

ورزش

تیم فوتبال شموشک نوشهر در این شهر قرار دارد،کیانوش رحمتی،بهمن طهماسبی،میثم حسینی،رحمان احمدی،محسن عاشوری، رضا سیم‌خواه و حسن رنگرز از ورزش‌کاران معروف اهل این شهر هستند. همچنین محمدرضا خلعتبری (بازیکن تیم ملی فوتبال ایران) نیز 14 بازی برای تیم جوانان و بزرگ سالان شموشک نوشهر به میدان رفت و توانست یک گل برای این تیم به ثمر برساند.

سدها

سد آویدر سد خاکی آویدر در فاصله حدودا 30 کیلومتری شرق شهر نوشهر و در نزدیکی پارک جنگلی سیسنگان در استان مازندران قرار دارد. این سد و دریاچه پشت آن دریاچه در فاصله‌ای دور از دریا و در دل کوهستان قرار دارد که این امر سبب کاهش رطوبت هوا در این منطقه شده‌است.

سد خاکی آویدر در حقیقت متعلق به اداره آبیاری منطقه‌است و دریاچه پشت سد نیز جهت تامین آب مورد نیاز زمینهای زراعتی منطقه ایجاد شده‌است.

دیوچشمه، جاذبه گردشگری نوشهر

دیوچشمه جلوه‌ای ازجاذبه های طبیعی ومنحصربه فرد دردامنه کوههای سربه فلک کشیده البرزدرفاصله 55 کیلومتری جنوب شرقی نوشهر درروستای 'آستانکرود' بخش ییلاقی و کوهستانی کجور، سالانه پذیرای شمارزیادی از طبیعت گردان و گردشگران است.

این ایام که صدای بهار درجای جای ایران اسلامی طنین انداز شده است ، مسافران و گردشگران زیادی برای بهره مندی از جاذبه های طبیعی این منطقه گردشگرپذیر بویژه دیدن این چشمه بکر و زیبا به بخش ییلاقی و کوهستانی کجور سفرمی کنند.

دهانه سنگی که آب چشمه از زیر آن تامین می‌شود به مثابه یک دهان دیوی است که باز شده وبه جای آتش، از دهانه آن، آب گوارا بیرون می آید.
این چشمه به دلیل برخورداری از آب بسیار فراوان و گوارا، اهالی بخش ییلاقی و کوهستانی کجور از دیرباز، نام آن را دیو چشمه یا چشمه بزرگ نامیدند.

عمق این چشمه حدود نیم متر، حدود پنج متر طول و سه مترعرض دارد و کمی پایین تر از چشمه، سنگفرش‌های منقش و زیبا به صورت پلکانی و موزائیک کاری شده است که جلوه این چشمه را دو چندان کرده است.

برای بازدید ازاین چشمه پس از پیمودن حدود ‎ 24کیلومتر از ابتدای دو راهی چالوس (دوآب) به کجور در حاشیه راست جاده ییلاقی بخش کجور این چشمه زیبا و دیدنی رخ می‌نمایاند.

نوشیدن جرعه آبی از این چشمه، علاوه بر رفع تشنگی و خستگی سفر ، روح و روان هر گردشگری را صفا می‌دهد.

آب این چشمه در فصل تابستان بیش از فصل زمستان سرد و یخ است که این بر جاذبه این چشمه رویایی افزوده است.

فضای سبز و وجود انواع گونه‌های درختی و درختچه‌ای در حاشیه، این چشمه را به مکان رویایی مبدل ساخته که در تمام فصل‌های سال گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.

بسیاری از زوج‌های جوان کجوری به هنگام جشن عروسی به پای این چشمه آمده تا با نوشیدن جرعه ای از آب گوارای ان، همه مهر و طراوت را به یکدیگر هدیه دهند و هم به رسم یادگار و برای گرامی داشت این روز خجسته عکس و فیلمی بگیرند.

آب چشمه در فاصله حدود یکصد متری از طریق یک نهر سنگ چین شده به سمت توربینی هدایت و آن را به حرکت در می‌آورد که دیدن این صحنه خاطره آمیز و جذاب است.

دیو چشمه نه تنها به لحاظ جاذبه‌های طبیعی بلکه آب آن نیز برای مصارف کشاورزی و مزارع پرورش ماهی مناسب است.

موزه ها

موزه کندلوس نوشهر کجور روستای کندلوس با فاصله 80 کیلومتری از مرکز شهر است

موزه مردم شناسی تبریزی: نوشهر روستای کشکسرا جولاده با فاصله 4کیلومتری از مرکز شهر قرار دارد.

حسین قربانی - تسنیم