مازند شورا: شهرستان  بهشهر از شمال به دریای خزر (خلیج گرگان)، از غرب به شهرستان ساری، از جنوب به شهرستان نکا و استان سمنان و از شرق به شهرستان‌های کردکوی و بندرگز در استان گلستان محدود است.

به دلیل وجود شرایط مساعد در دامنه کوه‌های جهان مورای (البرز شرقی)، بهشهر امروزی به عنوان یکی از روستاهای پیش از تاریخ شکل گرفته و در طول تاریخ، نام‌های مختلفی نظیر تمیشه، نامیه، خرگوران، پنج هزاره و آسیا بستر داشته است.

این شهرستان در زمان شاه عباس، اشرف البلاد (اشرف شهرها) و در دوره پهلوی اول بهشهر نام گرفت. این شهر در زمانی که مورد توجه شاه عباس صفوی قرار گرفت، دگرگونی‌های عمده‌ای در بافت و سیمای آن به وجود آمد.

از جمله می‌توان به عمارت‌های دلگشا، خیابان‌های عریض، حمام‌های مختلف، حوضچه‌های زیبا و آب انبارها اشاره کرد. این بناها و  آب و هوای و دریاچه زیبای آن از عوامل اصلی جذب جهانگردان به مازندران و شهرستان بهشهر محسوب می شود.

از آثار باستانی این شهرستان می‌توان به کاخ صفی آباد، باغ و عمارت چهلستون (کاخ شهرداری فعلی و قصر سلطنتی شاه عباس)، سر چشمه عمارت (در حال ویرانی) استخر یا دریاچه عباس آباد و غارهای متعدد اشاره کرد.

مجموعه تاریخی عباس آباد

مجموعه تاریخی عباس آباد در فاصله 9 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بهشهر و در بین ارتفاعات سلسله جبال البرز و در جنگل‌های نیمه انبوه منطقه قرار گرفته است.

این مجموعه از جمله بناهای شگفت انگیز دوره شاه عباس صفوی در مازندران است. این مجموعه شامل کوشک داخل آب بندان، حمام، برج آجی، محوطه گلباغ، جاده سنگفرش بوده که در سال 1021 قمری به دستور شاه عباس اول ساخته شد.

کوشک داخل آب بندان در زمان احداث دارای بخش تحتانی به صورت چهار طاقی بوده و بر بالای آن بنایی با مصالح چوبی برای استراحت شاهان صفوی ساخته شده بود.

در بخش زیرین و در میان چهارطاقی یک ستون قطور آجری قرار گرفته که دارای سوراخ‌های بسیار زیاد است. آب با حرکت در داخل این چهارطاقی و با عبور از مجاری سبب ایجاد فوران در طبقه بالا شده بود.

در اطراف جاده سنگفرش از شمال به جنوب محوطه و رو به سوی گلباغ، چند برج آجری برای حفاظت مجموعه ساخته شده بود که در حال حاضر دو برج آجری آن سالم مانده است.

عباس آباد یکی از بزرگترین مجموعه‌های فرهنگی - تفریحی مازندران است که سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به خود جذب می‌کند.

برخی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان بهشهر

عمارت باغ شاه، استخر عباس آباد بهشهر، کاخ صفی آباد، بنای تاریخی چشمه عمارت، سیما ی طبیعی و حیات وحش میانکاله، قلعه پلنگان، بز پل بهشهر، سیکا پل بهشهر، غارهای هوتو و کمربند، آتشکده کوسان، قلعه شاه نشین آسیابسر، بقعه امیر کمال الدین و امیر جمال الدین آسیابسر، حسینیه فرحی رستمکلا، بقعه و گورستان تاریخی سفید چاه، جنگل‌های بهشت گمشده گلوگاه، چشمه رز بن و دره پاسند، مجموعه تاریخی گوهر تپه از جاذبه های گردشگری تاریخی بهشهر هستند.

عباس‌آباد بهشهر، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان بهشهر است. این منطقه از جمله مهم‌ترین و بزرگترین باغ‌هاى تاریخى کشور بوده به‌ طورى که باستان‌شناسان این مجموعه را اوج شکوفایى باغ‌سازى در ایران معرفى مى‌‌کنند.

دریاچه زیبا، وجود راه هاى دسترسى مناسب و اقامتگاه، آثار باستانى متعلق به دوره صفویه، آب و هواى مطبوع و دل انگیز جنگلى از جمله امتیازاتى بوده که موجب شده این منطقه به یکى از مهم‌ترین قطب‌هاى گردشگرى مازندران‌ تبدیل شود.

عباس آباد مهم ترین باغ غیرکویری ایران

مجموعه عباس‌آباد به دستور شاه عباس اول صفوى در سال‌ 1020 و 1021 قمری ساخته و در حال حاضر مهم‌ ترین باغ غیر کویرى ایران محسوب مى‌شود.

در آن زمان به دستور شاه عباس صفوى اراضى این منطقه که خرگوران نام داشت خریدارى و شهرى تحت عنوان اشرف البلاد ساخته شد که اقامتگاه شاه عباس اول در مازندران بود. وی هرگاه به مازندران مى‌آمد اشرف را به دیگر نقاط آن ترجیح مى‌داد.

این منطقه بعدها به بهشهر تغییر نام یافت و بهشهر امروزى، شهرى زیبا و جذاب و سرسبز است که آثار طبیعى و تاریخى فراوانى دارد و به یکی از قطب‌های گردشگری استان مازندران تبدیل شده است.

استخر عباس‌آباد به وسعت تقریبى 10 هکتار در میان جنگل و به صورت سد محکمى در بین 2 کوه بلند بنا شده که قدمت آن به 370 سال قبل برمى‌گردد. در مرکز مخزن استخر، سدى ساخته شده که از 8 ستون در اطراف و یک ستون مشبک در مرکز شکل گرفته که ستون مشبک مانند صافى آب عمل مى‌کند و به یک کانال آب یک تا یک و نیم مترى راه دارد.

این کانال به قسمت مرکزى مرتبط است و از زیر دیواره سد عبور داده مى‌شود تا در فاصله 150 مترى پایین دست سد از زیر زمین به سطح بیاید. بنابراین، هنگام وجود بیشترین مقدار آب در سد، نیازى به تخلیه آب از طریق دریچه نیست، بلکه از طریق همین سیستم مکش، آب تخلیه مى‌شود.

این سد را جهت جمع‌آورى آب‌هاى زمستانى به‌وجود آورده‌اند و امروزه آب جمع شده در پشت سد در تابستان مقدار زیادى از اراضى برنج کارى را مشروب مى‌سازد.

در وسط استخر در میان آب عمارتى قرار دارد که هنوز پابرجاست و در اطراف آن ابنیه زیادى وجود داشته که متأسفانه دیگر اثرى از آن‌ها نیست.
حجم آب استخر در فصول مختلف سال تغییر مى‌کند تا حدى که در برخى از فصول، عمارت داخل استخر کاملاً به زیر آب فرو رفته و در برخى زمان‌ها و در حالت کم آبى که عموماً فصل تابستان است کاملاً هویدا مى‌شود.

با این حال و در کمال شگفتى با وجود این همه تغییرات که به‌صورت متوالى تکرار مى‌شود این بنا همچنان به طور مستحکم پا بر جا مانده تا حیرت بازدید کنندگان را برانگیزد.

کاخ صفی آباد در جنوب غرب شهر بهشهر و در بالای ارتفاعات منتهی به دشت قرار دارد. این کاخ در زمان شاه صفی؛ نوه شاه عباس توسعه پیدا. این کاخ در میان باغی زیبا به صورت بنایی مربع شکل که دارای ابعاد 25 در 25 متر بوده و در دو طبقه ساخته شد.

ورودی کاخ در سمت شمالی قرار داشته که با عبور از پنج پله امکان دسترسی به داخل طبقه اول کاخ وجود دارد . طبقه اول دارای اتاق‌های متعدد بوده که از طریق راهرو و هشتی امکان دسترسی به داخل آن وجود دارد.

مصالح به کار رفته در این کاخ عمدتا سنگ، آجر و گچ است. این کاخ در زمان حمله افغان‌ها آسیب دید و در زمان نادر شاه مرمت و بازسازی شد .این بنا در زمان قاجاریه نیز مورد مرمت قرار گرفت.

امامزاده عباس، خانه کلبادی، گورستان سفید چاه، کاخ صفی آباد، عمارت و باغ صفوی بهشهر از مهمترین آثار فرهنگی این خطه از استان است.

چشمه عمارت از جمله دیدنی های شهرستان بهشهر است و مربوط به دوره صفوی است. این اثر در سال 1352 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شمارهٔ 948 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

وجه تسمیه بهشهر

نام بهشهر پیش از دوره صفوی، تمیشه، نامیه، پنجهزاره، آسابسر و خرگوران بوده است. چون مادر شاه عباس، بهشهری بوده، وی با مسافرت به بهشهر، این شهر را پایتخت تابستانی خود ساخته و نام آن را به اشرف‌البلاد، یعنی بهترین و شریف‌ترین شهرها، تغییر داده‌است. او، کاخ‌ها و عمارت‌هایی را در بهشهر بنا نهاد.

رکن الاسفار، از درباریان دوره ناصری، در سفرنامه خود وجه تسمیه دیگری را برای اشرف ذکر می‌کند. او معتقد است زمانی که شاه عباس این شهر را به صورت مدرن و امروزی بنا نهاد، پاره‌ای از درباریان گفتند «هذا اشرف من فرح آباد» و همین کلمه به مذاق شاه خوش آمد.

بطور کلی ناحیه جنوبی دریای مازندران از گذشته بسیار دور از اهمیت سیاسی، تاریخی و نظامی فوق العاده‌ای برخوردار بوده‌است. بررسی و کاوشهایی که در سواحل دریای خزر در مکانهایی نظیر سابقه غارهای هوتو و کمربند در نزدیکی بهشهر انجام گرفته‌است، قدمت این ناحیه را به دوره غارنشینی به ثبت رسانده‌است. تحقیقات دیگر موید آن است که در ادوار باستانی این منطقه یکی از حوزه‌های مهم تمدن قبل و بعداز تاریخ ایران بوده‌است.

تحقیقات به عمل آمده از متون تاریخی نشان می‌دهد که در اواسط قرن سوم هجری قمری دین اسلام در شکل علویان در این ناحیه نفوذ یافته‌است. شهرستان بهشهر در ابتدا به عنوان یکی از روستاهای حائز اهمیت با نام های نامیه، کبود جامه، تمیشه، قره طغان پنج هزاره، واشرف معروف بوده‌است. در دوره صفویان، شکوفایی و رونق این ناحیه بیشتر شد. علاقه شاهان صفوی به این منطقه باعث شد این شهر بعنوان پایتخت دوم صفویان انتخاب شود.

پس از احداث شهر، شاه عباس چندین هزار گرجی را به شهر اشرف کوچاند. شاه عباس هرگاه به مازندران می‌آمد اشرف را به دیگر نقاط آن ترجیح می‌داد.نخستین گروه نمایندگان سیاسی انگلستان در اشرف البلاد به حضور شاه عباس رسیدند. اشرف البلاد در اثر جنگهای داخلی حملات ترکمن‌ها، افغان‌ها و حملات سپاهیان زند صدمات فراوان دید و به طور مکرر تخریب شد.

نادر شاه هنگامی که اعزام جنگ بالزگی‌ها بود مدتی را در این شهر سپری کرد. محمد حسن خان قاجار علاقه زیادی نسبت به آن داشت و غالبا در این شهر اقامت می‌کرد، سکنه این شهر از اقوام مختلف تشکیل شده بود، از جمله مهاجران گرجی که شاه عباس آن‌ها را از قفقاز کوچانده بود، همچنین گروهی از خانواده‌های طالشی لنگران که از سواحل دریای خزر آمده بودند و جمعی هم از ثات‌ها که یکی از قبایل ایرانی بود.

بهشهر امروزی، شهری زیبا و جذاب است که آثار طبیعی و تاریخی فراوان دارد. کاخ صفی آباد کاخ صفی آباد در بالای کوهی مشرف به بهشهر قرار دارد. این کاخ از جمله ابنیه‎ تاریخی و باشکوه دوره‎ صفویه‌ بوده که در دوران قاجار به علت بی توجهی به کلی ویران شد، ولی در عهد پهلوی به دستور رضاشاه، با همان اسلوب و ویژگی معماری عصر صفوی دوباره سازی شد. در این دوره همچنین محراب قدیمی آن که به مرور زمان خراب و مسدود شده بود، مجدداً بازسازی شد.

اقتصاد

انار شیرین، ترش، نارنگی، پرتقال، برنج، دانه‌های روغنی آفتابگردان، کلزای بهشهر معروف بوده است. بهشهر از مراکز تولید تخمه، روغن نباتی و صابون در ایران بوده و کارخانه چیتسازی آن قدمت زیادی دارد. منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد نیز از مناطق اقتصادی رو به‌رشد در نزدیکی بهشهر است.

کاخ صفی آباد

کاخ صفی آباد که در حال حاضر کاربرد نظامی داشته و بازدید از آن میسر نیست ولی از تمام شهر می‌توان آن را دید.

کاخ صفی آباد در جنوب غرب شهر بهشهر و در بالای ارتفاعات منتهی به دشت قرار دارد. این کاخ در زمان شاه صفی نوه شاه عباس توسعه پیدا کرده و عمارت با شکوه صفی آباد مرهون توجه خاص شاه عباس بود.

این کاخ در میان باغی زیبا به صورت بنایی مربع شکل که دارای ابعاد 25 در 25 متر بوده و در دو طبقه ساخته شد. ورودی کاخ در سمت شمالی قرار داشته که با عبور از پنج پله امکان دسترسی به داخل طبقه اول کاخ وجود دارد. طبقه اول دارای اتاقهای متعدد بوده که از طریق راهرو و هشتی امکان دسترسی به داخل آن وجود دارد . طبقه دوم نیز دارای راهرو و اتاق های زیبا است.

بنا بر روایت مورخان دیوار های درونی کاخ دارای نقاشی های گوناگون بوده که متاسفانه امروزه، اثری از آن بر جای نمانده‌است. از مصالح به کار رفته در این کاخ، سنگ، آجر و گچ بوده که در قرن اخیر بر اثر ویرانیهای پیاپی ساخته شد.

این کاخ در زمان حمله افغان‌ها آسیب دیده و در زمان نادر شاه تعمیر و بازسازی شد. این بنا در زمان قاجاریه نیز مورد مرمت قرار گرفت و در قرن اخیر کاملا احیاء شده‌ است.

دریاچه عباس آباد

دریاچه عباس آباد، در ارتفاع 400 متری از سطح دریا در جنوب شرقی بهشهر میان جنگل قرار گرفته‌ است و به دلیل ساخت و سازهایی که شاه عباس در اطراف آن انجام داد، به نام عباس آباد معروف گشته‌است. وسعت آن حدود 10 هکتار و عمق آن نزدیک به ده متر است. این دریاچه به دلیل دسترسی مناسب سواره، محوطه اتراق، آثار باستانی، شیرینی، آب و هوای مناسب، قابلیت‌های توریستی فراوان دارد.

باغشاه

باغشاه، باغ مصفا و دلفریبی که امروزه محل شهرداری بهشهر است ، همان باغشاه معروف به اشرف البلاد دوره‎ صفوی بوده است. که به گفته سیاحان و جهانگردان پر از درختان سرو صد ساله و گل های آراسته بوده‌است. عمارت فوق در اثر بی توجهی از بین رفت. از لحاظ ساختاری باغ شازده ماهان بسیار به این باغ شباهت دارد.

از کاخ صفی آباد و تا باغ شاه بهشهر که به عمارت چهل ستون مشهور است، یک راه زیر زمینی احداث شده بود که در مواقع ضروری مورد استفاده عبور و مرور یا سایر جریانهای دیگر می شد.

فاصله کاخ تا دریا در حدود 16 کیلومتر بوده و در ایام سلطنت صفویه به ویژه شاه عباس کبیر این راه زیر زمینی جهت امور سوق الجیشی و جلوگیری از تهاجمات ازبکان و سایر ملل وحشی که در حول و حوش دریای خزر زندگی می‌کردند، استفاده می‌شد.

در موازات کاخ صفی آباد چشمه آبی موجود بوده که به چشمه پلنگ خیل شهرت دارد. این آب در ایام فرمانروایی صفویه با شکل روباز و قیمتی و نیز با تنپوشههای سفالی جریان داشت و در وسط ساختمان طبقه اول حرفی مرمر به شکل کثیر اطلاع احداث بود و در تمام طبقات ساختمان از دیواره به وسیله تنپوشه های سفالی آب جریان داشت تا تهویه هوا برای ایام تابستان یا احتیاجات دیگر شود.

این کاخ تا سطح دریای خزر حدود 650 متر ارتفاع دارد که چراغ های بندرترکمن و بندرگز از آن نمایان است و تا 30 کیلومتر چشم انداز دارد. این کاخ در حدود 70 سال پیش طعمهٔ حریق شده و به کلی آثار و شکوه باستانی خود را از دست داد.

زبان

مردم بهشهر به زبان مازندرانی و فارسی گفتگو می‌کنند.

دانشگاه علم و صنعت بهشهر

دانشگاه علم و صنعت واحد بهشهر، شعبه‌ای از دانشگاه علم و صنعت ایران بوده که در سال 1373 در شهرستان بهشهر تأسیس شده‌است.در بدو تاسیس سه رشته مهندسی کامپیوتر گرایش نرم‌افزار، مهندسی صنایع گرایش تولید صنعتی و ریاضی کاربردی در این دانشگاه فعال بوده که رشته مهندسی برق-الکترونیک نیز از سال 1388 به این رشته‌ها اضافه شد.

روند اداره این دانشگاه تا شهریور 88 تنها به صورت شبانه بوده و بابت حضور دانشجویان در هر ترم از آنها شهریه دریافت می‌شده‌ است.که از سال 88 در دو رشته برق (الکترونیک) و ریاضی(کاربردی) در نوبت روزانه نیز ورودی جدید گرفته‌ است.

حسین قربانی - تسنیم