مازندشورا: هم اکنون 119 پارک و تفرجگاه جنگلی با مجموع مساحت 36 هزار و 852 هکتار در شمال کشور وجود دارد که در سال 1395 پذیرای 12 میلیون و 479 هزار گردشگر بودند.
پارک‌داری به مفهوم عام در ایران سابقه‌ای کهن دارد ولی به طور علمی، مدیریت در پارک‌های طبیعی ایران از سال 1336 در پارک ملی گلستان شروع و در همان سال اولین پارک جنگلی دست‌کاشت در خرگوش‌دره تهران و پارک جنگلی طبیعی در جاده هراز (میرزا کوچک خان آمل) احداث و متعاقب آن پارک‌های جنگلی سی‌سَنگان نوشهر و قُرُق گرگان و پارک جنگلی نور نیز طراحی و احداث شد.
پارک‌های جنگلی شمال مجموعه‌ای متنوع از گونه‌های گیاهی و جانوری را در بردارند و تابلو رنگارنگ و زنده‌ای پیش روی بازدیدکنندگان قرار می‌دهند.
برخی از پارک‌های جنگلی شمال نظیر پارک سی‌سَنگان نوشهر و پارک جنگلی نور و همچنین پارک‌های دَلَند و قُرُق در استان گلستان، بسیار محبوب‌اند و هر سال میلیون‌ها بازدید کننده از شهرهای دور و نزدیک دارند.
ایام نوروز و فصل تابستان اوج بازدید از پارک‌های جنگلی شمال است. در این 2 مقطع زمانی مسافران از جای‌جای کشور به شمال می‌آیند و از طبیعت منطقه به‌ویژه پارک‌های جنگلی بهره می‌برند.
شمار زیاد مسافران که گاه بیشتر از ظرفیت پارک‌ها است باعث می‌شود به پوشش گیاهی و خاک پارک‌های جنگلی آسیب برسد که اهمیت مدیریت پارک‌داری و گردشگری را نمایان‌تر می‌کند.
یکی از بازدیدکنندگان پارک جنگلی سی‌سنگان نوشهر به خبرنگار ایرنا گفت: وقتی انسان برای تفریح و لذت بردن از این نعمت خدادادی به پارک جنگلی و ساحلی سی‌سنگان می‌رود متأسف می‌شود که چرا از این ظرفیت به‌خوبی استفاده نمی‌شود.
حمید کاردر افزود: امکانات تفریحی مطلوبی در پارک‌ها ساخته نشده و تنها چیزی که زیاد مشاهده می‌شود قلیان‌سرا است که جای تأسف دارد.
وی اظهار داشت: مدیران پارک‌ها درآمد زیادی دارند ولی در مقابل، امکانات مطلوبی عرضه نمی‌کنند تا منجر به جذب گردشگر شود.
وقتی پارک‌ها و تفرجگاه‌های شمال را با مناطق مشابه در سایر نقاط جهان و یا حتی کیش و قشم مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که چقدر ضعف مدیریت وجود دارد.
یک کارشناس پارک نیز گفت: ایران با برخورداری از تمدن کهن و آثار تاریخی فراوان و جاذبه‌های فرهنگی، به تصدیق سازمان علمی و فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) جزء 10 کشور ردیف اول جهان است.
صادق رحمتی افزود: کشور ما همچنین از نظر تنوع اقلیمی جزء شش کشور اول دنیا است و با داشتن 25 پناهگاه حیات وحش، 12 هزار گونهٔ گیاهی، 350 نوع پرنده، 14 قلهٔ معروف، 16 تالاب، 220 چشمهٔ آب گرم معروف، در زمینهٔ جذب گردشگر جایگاه ویژه‌ای دارد.
وی ادامه داد: هم اکنون وضعیت شمال کوه‌های البرز و جنگل‌های دامنه‌ای که به صورت مسکون و زباله‌دان و خشک درآمده و با التهابی که در چهرهٔ پارک‌های جنگلی و بوستان‌های شهری پس از واگذاری پارک‌ها به شهرداری‌ها رخ داده است فقط تأثیر تکاپوی خدمات‌رسانی به گردشگر را مشاهده کرده‌ایم و اصل مقولهٔ حفظ و احیا و نگهداری پارک‌ها در هاله‌ای از فراموشی قرار گرفته است.
این کارشناس پارک تاکید کرد: همان گونه که احترام به نیاز گردشگر در اهم شرح وظایف ما است، حفظ طبیعت بکر و زیبا نگه داشتن پارک، توجه به فضای سبز و سرانهٔ فضای سبز مورد درخواست نسل امروز و فردا نیز باید حائز اهمیت باشد.
کارشناسان می‌گویند: طبق اعلام شورای جهانی سفر و گردشگری (WTCC) با مقایسه وضعیت گردشگری در سال‌های 2014 و 2015 میلادی این صنعت به لحاظ کسب درآمد با رقم 1260 میلیارد دلار، 5 درصد رشد داشته که سهم ایران از آن یک میلیارد و 300 میلیون دلار بوده که یک‌هزارم درآمد گردشگری جهان می‌شود.
در این گزارش که در سال 2016 میلادی منتشر شد، رتبه ایران به لحاظ وضعیت زیرساخت و حمل و نقل از بین 141 کشور، در ردیف نود و سوم بوده است. همچنین این رتبه در بخش زیرساخت گردشگری برای ایران 119 جهان تعیین شده است.
طبق گزارش شورای رقابت‌پذیری سفر و گردشگری، رتبه ایران در شاخص اولویت صنعت گردشگری برای دولت در بین 141 کشور، 135بوده است که این در شأن ایران نیست.
یک متخصص جنگل در پاسخ به این سوال که آیا تعداد پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی شمال کشور کافی است به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به اقلیم معتدل شمال ایران و قرار گرفتن دریا و جنگل در کنار هم و قابلیت بهره‌برداری از شمال ایران در تمام فصول سال، تعداد گردشگران و بوم‌گردهای مراجعه کننده به شمال از نقاط دیگر ایران بیشتر است.
عباس رستمی افزود: لذا با توجه به اینکه تعداد بازدید سالانه از پارک‌های شمال بیش از 12 میلیون نفر است به صراحت می‌توان گفت که تعداد پارک‌ها از حد متوسط کمتر است و باید افزایش یابد.
وی درباره امکانات و تجهیزات پارک‌ها اظهار داشت: تا چندی پیش اکثر پارک‌های شمال به صورت دولتی اداره و مدیریت می‌شد و اغلب، تمامی امکانات موجود در پارک به تعدادی دست‌شویی و میز و صندلی و چند مکان برای بازی بچه‌ها خلاصه می‌شد و از امکانات پیشرفته و امروزی خبری نبود.
وی تأکید کرد: الته در برنامه‌ریزی پارک‌های جدید، کمی به مسائل رفاهی و تنوع امکانات توجه شده است ولی در مجموع امکاناتی از قبیل مکان‌های اسکان موقت مسافران و امکانات و خدمات پزشکی و بهداشتی به‌ندرت وجود دارد و جوابگوی نیازهای مسافران نیست.
رستمی، مکان‌یابی پارک‌ها و تفرجگاه‌ها را موضوع مهم دیگر برشمرد و بیان کرد: تاکنون به علت اینکه جنگل‌ها تحت پوشش طرح‌های جنگل‌داری بودند و در اختیار مجریان طرح‌ها قرار داشتند امکان منفک کردن بخشی از آنها برای احداث پارک مشکل یا غیرممکن بود.
این کارشناس جنگل گفت: در چنین وضعی، مانند پارک جنگلی نور، اغلب از جنگل‌های پراکنده و مُحاط در اراضی مستثنیات مردم و یا از قسمت‌هایی از جنگل که در حاشیه جنگل متصل و یا نزدیک به آبادی‌ها و شهرها و از امکانات شهری بهره‌مند بود استفاده می‌شد که امید است با توجه به تعطیلی طرح‌های جنگل‌داری فضاهای بیشتری به احداث پارک‌ها اختصاص داده شود.
وی رعایت ظرفیت پارک‌ها را موضوعی مغفول دانست و ادامه داد: در مدیریت پارک‌های جنگلی چون اغلب، معیار بهره‌برداری از فضای سبز تعریف می‌شود این ظرفیت را متقاضیان تعریف و تعیین می‌کنند؛ یعنی آن‌قدر متقاضی داخل پارک می‌شود تا دیگر امکان اسکان و تردد نباشد.
رستمی اظهار داشت: نظام مدیریت پارک‌های جنگلی شمال کشور در نگهبانی و اخذ ورودی خلاصه می‌شود و به شمارش خودرو و یا افراد توجهی نمی‌شود.
وی گفت: آنچه مسلم است مدیریت پارک‌ها باید مبتنی بر برنامه‌ریزی بر اساس توان و ظرفیت پارک باشد، یعنی به عوامل تشکیل دهنده بوم‌سازگان از جمله خاک و پوشش گیاهی و عناصر زنده و همچنین محدودیت‌های محیطی، برای مثال ماندابی بودن خاک توجه شود و در درازمدت مبتنی بر آمار و ارقام اقتباس شده از روی میزان رضایتمندی مراجعه کنندگان باشد.
این متخصص جنگل افزود: مدیر پارک باید تحصیل‌کرده رشته پارک‌داری مبتنی بر پایه جنگل و محیط زیست باشد و باید سابقه کار در پارک‌های جنگلی را داشته باشد و برای بهتر شدن امور ضرورت دارد کتابچه پارک‌های جنگلی با دقت تمام اجرا شود.
به گفته رستمی، لازم است هر سال با نظرسنجی از مردم، نظر آنها راجع به امکانات و نحوه مدیریت پارک گرفته شود.
وی خواستار آن شد که در ورودی پارک‌ها سامانه آمار و تعیین تعداد متقاضی مستقر و در روزهای شلوغ از ورود افراد اضافه بر ظرفیت خودداری شود.
رستمی یادآور شد: باید دفترک (بروشور) معرفی پارک برای آگاهی‌بخشی در هنگام ورود مسافران به پارک در اختیار آنها قرار گیرد و تعدادی دفترک هم به صورت ثابت در نقاط مختلف پارک نصب شود.
متخصص جنگل بیان کرد: برای جلوگیری از هرج‌ومرج و اقدامات خودسرانه بعضی از مسافران، باید امکانات مورد نیاز از قبیل سوخت برای پخت‌وپز و یا گرم کردن غذا مثل تعبیه اجاق‌های ثابت با تحویل مقداری هیزم و یا اجاق‌های گازسوز در جاهایی که خطر آتش‌سوزی وجود ندارد در اختیارشان قرار گیرد.
وی تأکید کرد: انتقال برق در سطوح وسیع‌تر و امکان دسترسی به اینترنت و تلفن و احداث توقفگاه‌های دائم در اطراف پارک جنگلی و توقفگاه‌های موقت در تمامی سطح پارک و سرویس بهداشتی متناسب با ظرفیت پارک و استقرار امکانات پزشکی برای کمک به مجروحان احتمالی و تأمین امنیت مسافر برای اعضای خانواده و لوازم و خودرو، از دیگر ملزومات هر پارک جنگلی است.
پژوهشگران می‌گویند: پارک‌ها از نظر شکل‌گیری و عملکرد به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند. گروه اول، پارک‌های طبیعی و غیر شهری هستند. این گروه از پارک‌ها با هدف حفظ طبیعت و حفظ تنوع زیستی (جانوران و گیاهان) احداث می‌شوند. به عبارت دیگر حفظ طبیعت و ارتقای کیفی در آنها اولویت اول است و بهره‌وری تفرجی در حاشیه قرار دارد.
در پارک‌های جنگلی طبیعی، حفظ بوم‌سازگان‌های طبیعی منحصر به فردِ سرزمین که از نظر مکانی و ارزش‌های بالقوه تفرجی حائز اهمیت باشد با هدف بازسازی طبیعت و افزایش تنوع زیستی و ایجاد پیوند انسان با طبیعت و استفاده‌های آموزشی و تحقیقی مد نظر قرار می‌گیرد.
گروه دوم پارک‌های شهری هستند. این گروه از پارک‌ها برای پر کردن اوقات فراغت شهروندان در داخل و حاشیه شهرها در نظر گرفته و به صورت محلی و منطقه‌ای احداث می‌شوند. هدف اصلی در این پارک‌ها ایجاد مکانی مناسب برای گردش و تفرج شهرنشینان است.
مدیرکل دفتر جنگل‌کاری و پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به ایرنا گفت: از 119 پارک و تفرجگاه جنگلی موجود در شمال کشور، 17 پارک با مجموع مساحت سه هزار و 961 هکتار در استان گلستان قرار دارد.
کورش خلعتبری لیماکی افزود: همچنین 24 پارک و تفرجگاه جنگلی با مساحت 9 هزار و 560 هکتار در حوزه منابع طبیعی استان مازندران ـ ساری و 33 پارک با مساحت هفت هزار و 496 هکتار در حوزه منابع طبیعی استان مازندران ـ نوشهر قرار دارد.
وی تعداد پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی استان گیلان را 45 پارک با مجموع مساحت 15 هزار و 835 هکتار ذکر کرد.
خلعتبری درباره آمار بازدید گردشگران از پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی شمال کشور اظهار داشت: در سال 1395 تعداد سه میلیون و 11 هزار و 400 گردشگر از پارک‌های استان گیلان استفاده کردند که این میزان در حوزه منابع طبیعی استان مازندران ـ نوشهر، سه میلیون و 273 هزار و 88 نفر بود.
مدیرکل دفتر جنگل‌کاری و پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ادامه داد: یک میلیون و 314 هزار و 240 گردشگر از پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی حوزه منابع طبیعی استان مازندران ـ ساری و چهار میلیون و 880 هزار نفر از پارک‌های استان گلستان بازدید کردند.
وی گفت: بنابراین در سال 1395 در مجموع 12 میلیون و 478 هزار و 728 نفر از پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی استان‌های گیلان و مازندران و گلستان دیدن کردند.
خلعتبری تأکید کرد: خوشبختانه پارسال هیچ موردی از آتش‌سوزی در پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی شمال کشور مشاهده نشده است.
مدیرکل دفتر جنگل‌کاری و پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تصریح کرد: از مردم می‌خواهیم برای پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در پارک‌های جنگلی، در پای درختان آتش روشن نکنند.
وی افزود: گردشگران برای روشن کردن آتش از جاهای مشخصی که درون پارک تعبیه شده است استفاده کنند و بعد از استفاده از آتش از خاموش شدن آن مطمئن شوند.
خلعتبری اظهار داشت: همچنین مردم باید مراقب باشند از انداختن ته سیگار و هر نوع عامل آتش‌افروز در طبیعت خودداری و در صورت مشاهده آتش، در هر ساعت از شبانه‌روز با شماره تلفن 1504 تماس بگیرند و موضوع را اطلاع دهند.
مدیرکل دفتر جنگل‌کاری و پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور درباره رعایت ظرفیت پارک‌ها گفت: این کار بر اساس مطالعات پایه صورت گرفته در تمام پارک‌ها با توجه به ظرفیت واقعی و بوم‌شناختی محاسبه می‌شود.
وی ادامه داد: در این چارچوب، میزان استفاده و تعداد گردشگران در کتابچه‌ها لحاظ و بر اساس آن برنامه‌ریزی و امکانات لازم پیش‌بینی می‌شود و تمهیدات مورد نیاز در این خصوص انجام می‌گردد.
خلعتبری در عین حال تصریح کرد: هرچند در اجرای کتابچه نیاز به دقت نظر است و نظارت مناسب باید صورت پذیرد تا ظرفیت پارک‌ها رعایت شود.
جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های شمال، دارای 1.9 میلیون هکتار جنگل است که پارک‌های جنگلی موجود در آن، فقط در حدود 2 درصد مساحت این جنگل‌ها را شامل می‌شود.
خبرنگار: شهاب رویانیان**انتشار دهنده: محسن حسن نیا
/1602/7517/1899

اقتصاد

پارك جنگلي

گردشگري

نوشهر