مازندشورا: بر اساس آمارهای رسمی ، مازندرانی ها روزانه بیش از سه هزار و 100 تن زباله تولید می کنند و این میزان با احتساب زباله تولیدی گردشگران در برخی از فصول سال تا 2 برابر افزایش می یابد.
مازندران 22 شهرستان ، 58 نقطه شهری و حدود چهار هزار روستا دارد که علاوه بر جمعیت حدود سه میلیون و 300 هزار نفری استان ، از 40 تا 45 میلیون نفر شب گردشگر هم در سال میزبانی می کند.
زباله های تولیدی این تعداد جمعیت در حال حاضر در 27 نقطه دفن یا دپو می شود ، روش هائی که با توجه به محیط زیست شکننده مازندران به مثابه روشن نگه داشتن آتش کنار انبار ذخیره بنزین است .
با این وجود ، هم اکنون تنها در 2 شهر مازندران کارخانه کمپوست وجود دارد که دست برقضا هنگام نگارش این گزارش تنها یک کارخانه در شهرستان بابل با 10 درصد ظرفیت فعال است و کارخانه دیگر که قرار بود سه شهر شرقی مازندران را پوشش دهد ، برای آنچه که
' تعمیرات ضروری ' خوانده می شود ، در تعطیلی به سر می برد.
در توصیف وضعیت بی سرانجام مشکل زباله در مازندران همین بس که هم اکنون هیچ جای خالی مورد تائید محیط زیست برای دپو یا دفن زباله وجود ندارد ، در مکان های قبلی بیشتر از ظرفیت و طولانی تر از زمان در نظر گرفته شده زباله دفن یا دپو شده به گونه ای که محیط زیست حاضر به انعطاف بیشتر نیست ، عمارت های ساخته شده از زباله در بعضی از شهرها در حال فروپاشی است که به معنای آلوده سازی مناطق بیشتر است و مهم تر از همه این که شیرابه های زباله هم در تمامی این مناطق راهی رودخانه و دریا و زمین های کشاورزی شده است ، مشکلی که در صورت دامن گستر شدن ، بحران چند وجهی ایجاد خواهد کرد.
** تکمیل ظرفیت محل های دپو
دبیرکمیته پسماند محیط زیست مازندران در مورد وضعیت معضل زباله در این استان به خبرنگار ایرنا گفت : ظرفیت تمامی 27 مرکز دفع ، دفن و دپوی زباله های استان در مناطق دشت ، ساحل و ارتفاعات جنگلی و کوهستانی از سه سال پیش تکمیل شد و هم اکنون در مرحله سرریز قرار دارد.
فربد فخاری هشدار داد : با توجه به عدم بهره گیری از روش های استاندارد و مورد تائید سازمان حفاظت محیط زیست در این مراکز و عدم کنترل و تصفیه شیرابه های تولیدی و استفاده از روش های سنتی و غیر بهداشتی ، شرایط انتشار و نفوذ شیرابه ها به منابع پذیرنده آب ، خاک و هوا ی مناطق اطراف آن فراهم شده است.
وی گفت : امروز به دلیل تکمیل ظرفیت مکان های دفن زباله در استان ، ما شاهد بالا رفتن بیش از حد ارتفاع زباله های انباشت شده در این مناطق و سر ریز شدن آن به مناطق پائین دست هستیم و این نگرانی را در مجموعه حفاظت محیط زیست تشدید کرده که انتشار شیرابه زباله ها و جذب آنها در منابع پذیرنده شدت گیرد .
فخار مهم ترین اولویت محیط زیست را جلوگیری از انتشار شیرابه ها در منابع پذیرنده دانست و افزود : متاسفانه بیشتر این مناطق که سال ها زباله در آنجا انباشته شده ، در زیباترین مناطق جنگلی ،کوهستانی و حتی ساحلی واقع شده است و فاقد ارزیابی زیست محیطی هستند ، برای این که در زمان خودش صرفا بر حسب ضرورت و از روی ناچاری در کوتاهترین زمان ممکن انتخاب شده بودند تا معضل زباله از داخل شهرها و روستاها به بیرون برده شود.
** چیرگی زباله مازندران بر قانون برنامه پنج ساله
حاد شدن معضل زباله در مازندران تا آنجا پیش رفته است که حتی قانون برنامه پنج ساله را هم دور زده است .
بر اساس ماده 193 قانون برنامه پنجم توسعه ، تا پایان سال چهارم اجرای این برنامه یعنی سال 94 باید دفن پسماند در شهرهای ساحلی و شمالی با جمعیت بیش از 200 هزار نفر باید ممنوع می شد ، موضوعی که در استان مازندران به خاطر نبود راهکار جایگزین نادیده گرفته شده است .
در بند الف این ماده تصریح شده است : ' شهرداری شهرهای بالای دویست هزار نفر جمعیت و شهرهای ساحلی و شهرهای حاشیه تالابهای داخلی در راستای مدیریت پسماند شهری موظفند تا پایان سال چهارم برنامه ، پسماندهای خود را با روشهای نوین و فناوری های جدید با اولویت روشهای آلی (ارگانیک) از قبیل کرم پوسال ( ورمی کمپوست ) بازیافت کنند. از سال پایانی برنامه،
هرگونه دفن پسماندها در این گونه شهرها مطلقاً ممنوع است.'
با این صراحت قانونی ، اما دبیر کمیته پسماند محیط زیست مازندران گفت که همچنان برخی مدیران اجرایی پسماند همچنان بر استفاده از روش دفن اصرار ورزیده و حتی برخی از آنان به دنبال جایگزینی مکان های جدید دفن و انتقال زباله هستند.
** نبود سیتسم تصفیه ، مشکل مضاعف
دوری محل دفن و دپوی زباله از عوامل پذیرنده اثرگذار بر زندگی ، فراهم آوری زیرساخت های لازم مانند حصارکشی و تعبیه سیتسم تصفیه شیرابه ، نظارت بر ورود و خروج به محل و نصب سیستم های هشدار دهنده ، حداقل های لازم برای دفن یا دپوی زباله در یک محل است ، حداقل هائی که در مازندران به خاطر شرایط اضطرار حاکم بر سرریز شدن معضل زباله در شهرها و روستاها همواره نادیده گرفته شده است .
مسئول پسماند اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در این مورد گفت : هیچ یک از مراکز دفن زباله استان به جز مرکز دفن زباله ساری ، دارای سیستم تصفیه نیست .
وی افزود : البته سامانه نصب شده در ساری هم به دلیل برخی مشکلات ساختاری و مدیریتی هنوز به تائید اداره کل محیط زیست استان نرسید.
فخار توضیح داد : در شهرهای بابل و تنکابن در حال احداث سامانه تصفیه شیرابه زباله هستند ولی در سایر مناطق هنوز اقدامی صورت نگرفته است .
به اعتقاد کارشناسان محیط زیست ، اگر چه بهره گیری از روش های نوین مدیریت پسماند به جای دفن و تلنبار کردن زباله ها اولویت دارد و باید جدی گرفته شود ، ولی در شرایط کنونی احداث سیستم های مناسب تصفیه شیرابه جهت کنترل و کاهش آلاینده های موجود در آن و انجام اقدامات اولیه از قبیل آهک پاشی ، خاکپاشی، محصور سازی مراکز و رعایت سایر الزامات زیست محیطی باید از اولویت های اصلی مدیران اجرایی پسماند بویژه شهرداران و دهیاران و بخشداران در مناطق مختلف باشد تا آسیب وارد عناصر پذیرنده نشود.
گزارش های خبرنگاران ایرنا از مناطق مختلف انباشت و دپوی زباله در مازندران حاکیست که شیرابه ها از مدت ها قبل جاری شده و در حال آلوده سازی مناطق ساحلی ، جنگلی و کشاورزی و همچنین رودخانه هاست.
دبیر کمیته پسماند محیط زیست مازندران در این باره گفت : به طور یقین تا زمان عملیاتی شدن اقدامات مهار کننده شیرایه مانند نصب سیستم های تصیفه ، همچنان شاهد جاری شدن شیرابه ها و نفوذ آن به لایه های خاک ، سفره آب های زیر زمینی ،جاری شدن در آب های سطحی ، رودخانه ها و در نهایت به دریای خزر هستیم.
وی وضعیت منابع پذیرنده آب ، خاک و هوای مازندران را به لحاظ مشکلات زیست محیطی ناشی از دفن غیر اصولی وغیر بهداشتی زباله ها نامناسب و بحرانی اعلام کرد و افزود : در شرایط فعلی شیرابه های تولید شده در مراکز دفن زباله های استان به شدت به منابع پذیرنده آسیب می رساند و در این خصوص باید تمهیدات لازم با ضرب الاجل اندیشیده شود.
** یکسویه نگری در حل معضل زباله
یکی از مهم ترین معایب برنامه های ریخته شده برای حل معضل زباله در مازندران ، یکسویه نگری مسئولان در رده ها و دستگاههای مختلف بوده است و همه تاکنون بر حل این معضل پس از جمع آوری متمرکز بوده اند.
معضل زباله تنها با اندیشیدن و یافتن راه حل در دفع آن خلاصه نمی شود و در تمام کشورهای جهان برای حل ریشه ای آن راه حل های چند بعدی اندیشیدند تا آنجا که امروز زباله در بسیاری از این کشورها به ' طلای کثیف ' شهرت یافته است .
دستکم در مازندران تاکنون هیچ برنامه منسجمی برای اثرگذاری و فرهنگ سازی تولید کنندگان زباله و همچنین چگونگی برخورد با زباله اندیشیده و اجرایی نشده است .
دبیرکمیته پسماند محیط زیست مازندران با تائید وجود مشکل در این زمینه ، بر ضرورت تغییر الگوی مصرف کنونی در میان خانواده ها که سرانه تولید زباله درآن ها بالاست ، تاکید کرد.
وی گفت : همکاری مردم و گردشگران به عنوان مهم ترین تولید کننده های زباله های عادی استان در کاهش تولید زباله با برنامه ریزی مدون در خصوص میزان مصرف ، استفاده از وسایل با کیفیت و بادوام ، مراقبت و نگهداری صحیح وسایل ، خرید مواد غذایی به میزان مصرف و توجه به زمان انقضای آن ، نگهداری در شرایط مناسب ، تفکیک زباله از مبداء نیز ضروری است.
فخار افزود : مازندران در شرائطی زباله را تولید و دفن می کند که با توجه به ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها ، باید تا پایان سال 90 ، پسماندهای عادی در تمامی مراکز استان ها و شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر و تا پایان سال 92 تمامی شهرها و روستاهای کشور به صورت تفکیکی شده جمع آوری می شد.
وی توضیح داد : این موضوع ، باید با توجه به شرایط ویژه استان مازندران در اولویت کاری تمامی مدیران اجرایی پسماند قرار می گرفت ، در حالی که به جز برخی مناطق و شهرها ی استان ، این ماده قانونی عملیاتی نشده است .
او توضیح داد : در این خصوص اداره کل حفاظت محیط زیست استان پیگیری های متعددی داشته و تازه در سال جاری ما شاهد فعالیت گسترده ای در این حوزه هستیم.
فخار ابراز امیدواری کرد که این مهم در تمام مناطق استان مازندران عملیاتی و خدمات پشتیبانی برای دریافت و انتقال آن به مراکز بازیافت به صورت کامل فراهم شود.
تفکیک زباله در مبدا ، به اعتقاد کارشناسان ؛ علاوه بر صرفه اقتصادی ناشی از کاهش هزینه های حمل و نقل و هزینه های دفن و همچنین جداسازی مواد ارزشمند در مراحل اولیه ، آلودگی کمتری را متوجه محیط زیست می کند.
** مدیریت پسماند مازندران در 9 منطقه
گستردگی معضل زباله در مازندران سبب شده است تا مدیریت پسماند در این استان منطقه بندی شود تا برنامه ریزی برای حل آن با سرعت و کیفیت بهتری صورت گیرد.
هم اکنون این استان در مدیریت زباله و پسماند به 9 منطقه تقسیم شده است و این تقسیم بندی هم مبتنی بر راه حل های اندیشیده شده برای حل معضل است .
دبیر کمیته پسماند محیط زیست مازندران گفت : مشکل پسماند مازندران قرار است با ایجاد 2 نیروگاه زباله سوز در شهرهای ساری و نوشهر و احداث کارخانه کمپوست و زباله سوز در هفت منطقه دیگر حل شود.
وی افزود : با چنین برنامه ریزی ، مقر شد تا سه هزار و 100 تن زباله روزانه تولیدی مازندران با استفاده از امکانات و تجهیزات پیشرفته ، مدیریت شود.
فخاری در باره وضعیت کنونی برنامه های 9گانه پیش بینی شده هم گفت : نیروگاه زباله سوز ساری و نوشهر در مرحله نصب تجهیزات قرار دارند که امیدواریم نیروگاه نوشهر با رفیت 200 تن در روز تا پایان بهمن امسال به بهره برداری برسد و نیروگاه ساری هم که 450 تن ظرفیت در روز دارد تا نیمه اول سال 97 آماده بهره برداری شود.
وی افزود : کارخانه کمپوست بابل به خاطر فرسودگی تجیهزات تنها با 10 درصد ظرفیت کار می کند که قرار است این کارخانه با ظرفیت 250 تن نوسازی و بهسازی شود و کارخانه کمپوست بهشهر نیز در حال حاضر به خاطر نقص فنی فعالیت ندارد که قرار است با رفع نقایص ، دوباره فعالیتش را از سر بگیرد.
فخار یکی از مشکلات ساخت کارخانه کمپوست را در باقی ماندن بخشی از زباله ها دانست و گفت : فقط نیمی از زباله ها در فرایند کمپوست تبدیل و فرآوری می شود و بقیه باید با ایجاد و نصب چند دستکاه دیگر امحاء و بازیافت شود که در هر 2 مکان کارخانه کمپوست استان مازندران فعلا چنین شرائطی وجود ندارد و امیدواریم پس از راه اندازی نیروگاههای ساری و نوشهر ، برگشتی های کارخانه های کمپوست که معمولا ارزش حرارتی بالایی خواهد داشت به این نیروگاه ها منتقل شود.
وی پنج منطقه دیگر مدیریت پسماند مازندران را شامل تنکابن ، نور ، قائمشهر ، آمل و بابلسر اعلام کرد و توضیح اد : در تنکاین کارخانه کمپوست در دست ساخت است ، در شهرهای نور و قائمشهر نیز در حال برگزاری مناقصه جهت انتخاب پیمانکاران واجد شرایط هستیم و در شهرهای بابلسر و آمل نیز در خصوص انتخاب روش مورد نظر برای مدیریت پسماندها ، جلساتی برگزار شده اما نهایی نشده است.
معضل زباله و پسماند در مازندران آنقدر جدی شده است که به اعتقاد کارشناسان محیط زیست حتی یک روز زودتر به نتیجه رسیدن هم ارزش هزینه کردن های فراوان را دارد چون این معضل در حال آلوده کردن سلامتی انسان هاست و اگر دیر جنبیده شود ، تاریخ با بی رحمی تمام در باره قصور کنندگان قضاوت خواهد کرد.
حل معضل زباله در مازندران دستکم 30 سال زمان از دست داده است ، سال هایی که بخشی از آن به خاطر وفور درآمدهای نفتی می توانست ' فرصت طلائی ' محسوب شود ، ولی مسئولان وقت فقط در حد شعار و انجام سفرهای خارجی برای بازدید از شیوه های دفع زباله از آن بهره بردند و عایدی دیگری جز مرتفع تر شدن کوه زباله در سواحل دریا و داخل جنگل ها و کنار رودخانه ها برای استان در پی نداشت .
خبرنگار : سید رضا هاشمی کروئی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
6990/1654

اقتصاد

زباله

محيط زيست

مازندران