مازند شورا: انتخابات به منظور تحقق بخشی از مردم سالاری در کشور برگزار می‌شود و مردم با انتخاب کاندیدای مورد نظر سرنوشت ملی کشور را رقم می‌زنند، برگزاری انتخابات در جمهوری اسلامی ایران به عهده دولت است، اما نهادهای دیگری دولت را در این امر همراهی می‌كنند.
به گزارش مازند شورا به نقل از باشگاه خبرنگاران، انتخابات به منظور تحقق بخشی از مردم سالاری در کشور برگزار می‌شود و مردم با انتخاب کاندیدای مورد نظر سرنوشت ملی کشور را رقم می‌زنند، برگزاری انتخابات در جمهوری اسلامی ایران به عهده دولت است، اما نهادهای دیگری دولت را در این امر همراهی می‌كنند که می‌توان به وزارت كشور و زیرمجموعهٔ آن استانداری و فرمانداری و همچنین شورای نگهبان، نیروی انتظامی، رسانه ملی و احزاب اشاره كرد.
وزارت کشور مأمور اجرای قانون انتخابات ریاست جمهوری بوده و مسئول صحت جریان انتخابات است و بدین منظور می‌تواند مأمورانی جهت بازرسی و کنترل جریان انتخابات به طور ثابت و یا سیار به شهرستانها و بخشها و شعب ثبت نام و اخذ رأی اعزام دارد.
طبق اصل نود و نهم؛ "شورای نگهبان" مسئولیت نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری را بر عهده دارد، كه پس از ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری صلاحیت افراد را بر حسب موازین قانونی رد یا تائید می‌كند، اما قبل از تشكیل نخستین شورای نگهبان این امر بر عهده انجمن نظارتی است كه قانون تعیین می‌كند.
از دیگر نهادهای دست اندركار انتخابات نیروی انتظامی است، بین منظور مأموران انتظامی در حدود قانون موظف به ایجاد نظم و جلوگیری از هرگونه بی نظمی در جریان انتخابات و حفاظت صندوق‌ها هستند و لازم به ذکر است که نیروهای نظامی و انتظامی حق دخالت در امور اجرایی و نظارت در انتخابات را ندارند.
همچنین در قانون اساسی به نقش رسانه ملی نیز در انتخابات اشاره شده و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مكلف است برنامه‌های آموزش انتخاباتی را كه وزارت كشور یا هیأت مركزی نظارت منتخب شورای نگهبان ضروری تشخیص می‌دهند و موظف است، كلیه اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌های مربوط به انتخابات را از شبكه سراسری یا محلی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش كند.
نقش احزاب در انتخابات خلاصه می‌شود به حمایت از كاندیداهای انتخاباب و راه اندازی ستادهای خود در استانها و شهرستانها که نقش به سزایی در این برهه برعهده دارند كه به عبارتی احزاب پل ارتباطی بین مردم و حاكمیت را تشکیل می‌دهند.
گفتنی است كه وزارت کشور به عنوان مجری برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و ناظر هیات اجرایی مرکزی انتخابات با ترکیب اعضای ذیل در انتخاباب اقدام می‌کند: وزیر کشور (به عنوان رییس هیات)، یکی از اعضای هیات رییسه مجلس شورای اسلامی (با انتخاب رییس مجلس) ۳. دادستان کل کشور، وزیر اطلاعات، تعداد هفت نفر از شخصیت‌های دینی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به عنوان معتمدان مردمی.
هیات اجرایی انتخابات
هیأتهای اجرایی بلافاصله پس از صدور دستور شروع انتخابات از طرف وزیر كشور، فرماندار دستور تشكیل را به بخشداران صادر می‌كند و موظف است ظرف سه روز هیأت اجرایی انتخابات شهرستان را به ریاست خود و عضویت رئیس ثبت احوال و دادستان یا نماینده وی و ۸ نفر از معتمدین تشكیل دهد. و در شهرستان و بخش‌هایی كه شورای اسلامی شهرستان یا بخش تشكیل شده است یك نفر از اعضای شورا به انتخاب شورا، یكی از ۸ نفر معتمدین مذكور خواهد بود و درصورت حضور دادستان در محل، نامبرده مكلف است شخصاً در جلسات هیأت اجرایی شركت نماید.
ماده ۳۹ ـ سی نفر از معتمدین با تأیید هیأت نظارت و دعوت كتبی فرماندار ظرف دو روز از تاریخ دعوت، تشكیل جلسه داده و پس ازحضور حداقل دو سوم مدعوین (بیست نفر) در حضور هیأت نظارت از بین خود یا خارج، ۸ نفر را (در صورت عدم وجود شورا) به عنوان معتمدین اصلی و پنج نفر را به عنوان معتمدین علی البدل هیأت اجرایی با رأی مخفی و اكثریت نسبی آرا انتخاب می‌كنند.
تبصره ۱ ـ تعداد اعضای هیأتهای اجرایی شهرستان و بخش و كیفیت و مهلت تشكیل آنها یكسان است بنا بر ماده قانوی اجرای انتخابات
تبصره ۲ ـ معتمدین هیأت اجرایی و ناظرین شورای نگهبان نباید در انتخابات قبل مرتكب تخلفی شده باشند كه در یكی از محاكم صالحه اثبات شده باشد.
تبصره ۳ ـ معتمدین این ماده باید دارای ایمان و التزام عملی به اسلام و قانون اساسی و حسن شهرت و سواد خواندن و نوشتن بوده و از عوامل مؤثر در تحكیم رژیم سابق و وابسته به گروههای غیرقانونی نباشند.
شرایط ناظرین شورای نگهبان و اعضای شعب اخذ رای و ثبت نام
هیچ یك از اعضای هیأت اجرایی و ناظرین شورای نگهبان و اعضای شعب ثبت نام و اخذ رأی نباید با داوطلبان انتخابات به ترتیب ذیل خویشاوندی نسبی و یا سببی داشته باشند:
الف ـ خویشاوندی نسبی. پدر، مادر، فرزند، برادر و خواهر.
ب ـ خویشاوندی سببی. همسر و پدر، مادر، برادر و خواهر او.
اعضای هیأت اجرایی پس از پذیرفتن عضویت، ملزم به شركت در جلسات و انجام وظایف قانونی هستند و در صورت عدم شركت فرماندار یا بخشدار و یا رئیس ثبت احوال و یا دادستان و یا نماینده وی در جلسات، هیأت اجرایی موظف است مراتب را طی صورت جلسه‌ای به مقام اجرایی مافوق اعلام داشته كسب تكلیف نمایند.
هیأت اجرایی موظف است در صورت جلسات و گزارش كار خود موارد غیبت اعضا را با ذكر علت غیبت به وزارت كشور اعلام دارد.
شرایط غیبت معتمدین هیات اجرایی انتخابات
در جریان انتخابات، یك یا چند نفر از معتمدین هیأت اجرایی دو جلسه متوالی یا چهار جلسه غیر متوالی از حضور درجلسات هیأت اجرایی خودداری نمایند یا وظایف قانونی خود را انجام ندهند و یا هیأت اجرایی را از اكثریت ساقط كنند، به جای آنان به ترتیب تعداد رأی از معتمدین علی البدل وسیله فرماندار یا بخشدار دعوت به عمل خواهد آمد، در صورتی كه با دعوت از اعضای علی البدل باز هم اكثریت حاصل نگردد، باقی مانده را از معتمدین (تا سی نفر) تأمین خواهند کرد.
هیأت اجرایی بخش بلافاصله پس از انتخاب معتمدین، تشكیل جلسه داده و تعداد و محل استقرار شعب ثبت نام و اخذ رأی را تعیین می‌کند و به وسیله رئیس هیأت به فرماندار جهت طرح در هیأت اجرایی شهرستان اعلام می‌دارد.
جلسات هیأتهای اجرایی شهرستان و بخش با حضور دو سوم كلیه اعضا رسمیت یافته و اخذ تصمیم با اكثریت مطلق حاضرین خواهد بود.
هیأت اجرایی شهرستان پس از تعیین محل‌های استقرار شعب ثبت نام و اخذ رأی و بررسی و تأیید و تصویب مصوبات هیأتهای اجرایی بخشها در مورد تعداد و محل شعب ثبت نام و اخذ رأی، نه روز قبل از روز اخذ رأی مبادرت به انتشار آگهی انتخابات حاوی تاریخ برگزاری انتخابات، ساعت اخذ رأی، شرایط انتخاب كنندگان، جرائم و تخلفات و مقررات جزایی و محل شعب ثبت نام و اخذ رأی در سراسر شهرستان می‌نماید.
تبصره ـ در صورت بروز بعضی از مشكلات با موافقت وزارت كشور مهلت ۹ روز تا ۷ روز تقلیل می‌یابد.
فرمانداری
فرماندار موظف است سه نسخه از آگهی‌های منتشره در سطح شهرستان را به وزارت كشور ارسال دارد. یك نسخه از این آگهی‌ها به وسیله وزارت كشور به هیأت مركزی نظارت بر انتخابات فرستاده می‌شود. هیأتهای اجرایی شهرستان و بخش پس از انتشار آگهی انتخابات، برای هر شعبه ثبت نام و اخذ رأی پنج نفر از معتمدین محل را كه دارای سواد خواندن و نوشتن باشند انتخاب و به فرماندار یا بخشدار جهت صدور حكم معرفی می‌كند.
اعضای شعبه ثبت نام و اخذ رأی از بین خود یك نفر رئیس، یك نفر نایب رئیس و سه نفر منشی انتخاب كرده و بایستی ترتیبی اتخاذ نمایند كه یك روز قبل از اخذ رأی، محل شعبه آماده برای اخذ رأی باشد. محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی مندرج در آگهی انتخابات غیر قابل تغییر است مگر اینكه دایر نمودن شعبه و یا اداره كار آن در محل اعلام شده قبلی، به علت حوادث غیر مترقبه و یا هر علت دیگری مقدور نباشد كه در این صورت مراتب تغییر شعبه ثبت نام و اخذ رأی توسط هیأت اجرایی و ناظران شورای نگهبان با ذكر علت، صورت جلسه شده و شعبه ثبت نام و اخذرأی جدید در كوتاهترین فاصله نسبت به شعبه سابق به نحوی دایرخواهد شد كه خللی در مراجعه رأی دهندگان و تشخیص محل شعبه ایجاد نشود و تبدیل شعبه باید به اطلاع مردم محل برسد. همچنین تشكیل شعب ثبت نام و اخذ رأی در موزه‌ها ممنوع است.
بخشداری‌ها
فرماندار موظف است مستقیماً یا با تفویض اختیار به بخشدار برای هر یك از شعب ثبت نام و اخذ رأی یك نماینده تعیین نماید. كلیه امور انتخابات بخش مركزی را هیأت اجرایی شهرستان انجام می‌دهد و هیأت اجرایی بخش با تصویب هیأت اجرایی شهرستان می‌تواند برای مناطق صعب العبور و كوهستانی و مسافت‌های دور و نقاطی كه تشكیل شعب ثابت ثبت نام و اخذ رأی مقدور نیست، شعب اخذ رأی سیار تشكیل دهد هیأت اجرایی شهرستان نیز می‌تواند در صورتی كه لازم بداند نسبت به تشكیل شعب اخذ رأی سیار در مركز شهرستان و بخش مركزی اقدام نماید و در هر دو مورد باید به اطلاع هیأت نظارت برسد و همچنین نماینده‌ای از هیأت نظارت در معیت صندوق سیار بوده و مسیر گردش صندوق را در صورت جلسه ای قید و تأیید نماید.
سفارتخانه و كنسولگری
در سفارتخانه‌ها و یا كنسولگریها و نمایندگیهای سیاسی ایران در خارج از كشور هیأت اجرایی انتخابات ریاست جمهوری به ریاست سفیر و یا سركنسول و یا عالی ترین مقام نمایندگی سیاسی و عضویت سه نفر از كارمندان ارشد سفارتخانه یا كنسولگری و یا نمایندگی سیاسی و ۵ نفر از ایرانیان مؤمن به انقلاب اسلامی مقیم آن كشور به انتخاب و دعوت سفیر یا سركنسول یا مقام نمایندگی سیاسی تشكیل می‌شود و پس از خاتمه اخذ رأی و قرائت آرا نتیجه را صورت جلسه می‌كند.
سفیر و یا سركنسول و یا عالی‌ترین مقام نمایندگی سیاسی موظف است بلافاصله نتیجه را با سریع‌ترین وسیله مخابراتی ممكن از طریق وزارت امور خارجه به وزارت كشور اعلام دارد.
گفتنی است؛ در نهایت پس‌از سرشماری صندوقهای اخذ رای در هر شعبه نتایج به وزارت کشور اعلام می‌شود و با جمع بندی آرای تمامی صنوق‌ها در سراسر کشور، نتیجه از سوی وزارت کشور به اطلاع عموم می‌رسد.