اختصاصی مازندشورا - سرویس مسکن و ساختمان: سیدمجید هاشمی، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مازندران در گفت و گو با مازند شورا از اقدامات بنیاد مسکن در حوزه اجرای طرح هادی و سایر موضوعات سخن گفت؛
در ابتدا یک رزومه کلی از بنیاد مسکن بفرمایید:
بنیاد مسکن اولین نهاد بعد از استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی است وقتی در12 فروردین سال 1358 به جمهوری اسلامی رای آری دادیم در 21 فروردین همان سال امام (ره) دستور تاسیس بنیاد را صادر کرد. در آن زمان هم وزارت مسکن و شهرسازی داشتیم و سازمان‌های دیگری که در امر مسکن کار می‌کردند نیز فعال بودند اما حضرت امام دستور دادند بنیاد مسکن هم تشکیل شود که نشان از بینش عمیق ایشان از وضعیت مسکن محرومین بود. تا قبل از انقلاب، متولیانی برای بخش مسکن داشتیم فعالیت هم می‌کردند اما نگاه تخصصی به مسکن روستایی وجود نداشت.
با افتتاح حساب صد از همه مردمی که تمکن مالی داشتند تقاضا شد به این حساب پول واریز کنند تا افرادی که به تنهایی یا به هیچ وجه نمی‌توانند صاحب مسکن شوند را خانه‌دار کنند بنابراین نگاه امام به اقشار ضعیف بود و ما هم با آن نگاه کار خود را آغاز کردیم و به تدریج وارد یک سری از فعالیت‌های عمرانی دیگر شدیم اما همه آنها مستقیم یا غیر مستقیم در جهت تامین اهداف نیازمندان بود. پس از بازسازی مناطق آسیب دیده در جنگ تحمیلی، چون این اقدام بنیاد، با موفقیت انجام شد در مجلس نیز مصوب شد که متولی رسیدگی مناطق آسیب دیده از حوادث قهری (زلزله تاریخی گیلان و زنجان استارت دوم ما بود)، بنیاد باشد بعد از آن تهیه طرح هادی و اجرای طرحها و مقاوم‌سازی مسکن در روستاها به این نهاد، محول شد که قبل از آن جهاد سازندگی وقت خدمت می‌کرد.
ببینید همه این طرح ها برای افراد و مناطق محروم و کم بضاعت است بعد از آن صدور سند مالکیت در روستاها (کارهای فنی، نقشه‌برداری،تشکیل پرونده و... به نمایندگی از روستاییان) با حداقل یک سوم قیمت در برنامه دوم به بنیاد مسکن واگذار شد. در برنامه پنجم درنظر گرفته شد که کارهای ثبتی شهرهای زیر 25 هزار نفر نیز با بنیاد باشد که کار جدیدی بود که آغاز کردیم و رو به رشد است. پس اگر بخواهیم لیست کنیم: حساب صد حضرت امام، بازسازی مناطق آسیب‌دیده از حودث قهری، تامین مسکن در شهرها، صدور سند مالکیت در روستاها، صدور سند مالکیت در شهرهای زیر 25 هزار نفر، مقاوم‌سازی مسکن روستایی، تهیه و اجرای طرح‌های هادی و به نوعی فعالیت‌های عمرانی روستاها به جز خدمات آب و برق و گاز بر عهده بنیاد است.
درباره وضعیت طرح هادی در استان و اقدامات انجام شده توضیحاتی بفرمایید:
در ارتباط با تهیه طرح هادی ما به این بسنده نکردیم که وارد روستاها شویم و مطالعاتی انجام دهیم دیدیم برخی از روستاها خاص هستند و نیازاست برای آنها نسخه‌ای جداگانه چیده شود که ما به آنها روستاهای دارای بافت با ارزش می‌گوییم یعنی در طی گذر زمان کالبد آن تغییر نکرد که با رشد شتابان تکنولوژی در کشور و دنیا اینها ارزشمند است بنابراین آمدیدم در موازات طرح هادی روستاهایی که ویژگی‌های خاص دارند و بافت قدیمی خود را حفظ کردند را شناسایی کردیم اولین کار ما در روستای کندلوس نوشهر بود دومی روستای دیبا در بابل بود و روستای جواهرده رامسر. الان روستای عالم کلا در سواد کوه را در دست اقدام داریم. یک روستا در بهشهر هم به تصویب مرکز رسید و کار مطالعات آن در حال انجام است. از شرق تا غرب استان نمونه‌های اینچنینی داریم چون به ثبت رساندن این روستاها زمان‌بر است و تقاضا در کشور بسیار زیاد است ما احساس کردیم که اگر فقط در استان در این راستا حرکت کنیم شاید توفیق موردنظر حاصل نشود باز در روستاهایی که چنین ویژگی هایی را دارند تحت عنوان اجرای طرح هادی برای آنها کار کنیم و نامش را بگذرایم «اجرای طرح هادی با هدف حفظ بافت سنتی». مثل روستای شورمست که در منطقه ای کوهستانی با معماری سنتی و مصالح بومی است الان داریم در 3 روستا (روستای کنتا در ساری ، روستای فریمک و روستایی دیگر در نکا) کار می‌کنیم که اردیبهشت‌ماه با حضور مهندس تابش افتتاحیه داریم. اینها روستاهایی هستند که هیچگونه توصیه ای الا توصیه کارشناسی در انتخاب آنها تاثیرگذار نیست. با همکاران می‌رویم روستاها را بازدید میدانی می‌کنیم از بین شاید 100 روستا 2 تا روستای اینچنینی (حتما باید در تمام طول سال ساکن باشند، کالبد سنی‌آن‌ها حفظ شده باشد، تفکیک غیر مجاز زمین و ساخت و سازهای آن چنانی درآن نباشد و مهمتر از همه تولیدکننده باشند) را انتخاب کنیم.
در برنامه پنجم به ما تکلیف شده بود که برای کلیه روستاهای بالای 20 خانوار طرح تهیه کنیم 3هزار و 200 روستای دارای سکنه داریم2هزار و 340 روستا بالای 20 خانوار هستند تا 27 اسفند سال 94 ما طرح تمامی این روستاها را مصوب کردیم در بحث اجرا بستگی به توان دولت دارد. در بیش از 800 روستا حداقل یک فاز را اجرا کردیم روستاهایی داریم که حتی 3 فاز نیز اجرا شد (روستایی از شهرستان سیمرغ طرح برتر کشور انتخاب شد) تلاش ما این است که اگر در روستاها فضا و پتانسیلی برای اشتغال وجود دارد آنها را هم تقویت کنیم و فقط به ساماندهی شبکه‌ها و معابر اکتفا نکنیم اگرچه هزینه بر هستند (به عنوان مثال روستای اسبچین در غرب مازندران یا جنت رودبار در شرق هم روستای پایین لموک که فضایی چون آب بندان داشتند در قائمشهر یا همین روستای پایین دسته که باغی متروکه و خشک شده‌ی اناب رها شده بود آن باغ اناب را تبدیل به پارک کردیم، آلاچیق زدیم، اناب‌ها به بار نشست و محصول می‌گیرند، جوانان بیکار روستا در آنجا مشغول شدند و به مردم خدمات می دهند و مردم حتی از شهرهای دیگر به آنجا برای اوقات فراغت می‌آیند) در شرق هم روستای ولمازو اجرا کردیم، پارکی زدیم زائران امام رضا براس استراحت و .... به آن پارک می‌روند.
بفرمائید در بحث صدور سند مالکیت چه خدماتی ارائه شد؟
در بحث صدور سند مالکیت هم، ملک نزدیک به 250 هزار خانوار روستایی در استان سند دار هست. قبل از این اتفاق، داشتن سند در روستاها اصلا مهم نبوده اما وقتی اتفاقی می‌افتاده یا وامی می‌خواستند و مسائلی از این دست واقعا برای آنها دشوار بود. مثلا دولت برای تسهیلات روستایی همه ساله بودجه می دهد (از سال 84 تا 94 یکصد و 27 هزار و 548 خانوار روستایی را به بانک های عامل معرفی کردیم که نزدیک به یکصد و 20 هزار واحد به بهره برداری رسید) بنابراین قبل از برخورداری از سند مالکیت، بانک وثیقه می‌خواست متقاضیان ما در روستاها، اکثرن سند نداشتند و می‌بایست یک تا 4 ضامن که در بانک حساب داشته باشد و ...که تهیه آن برای بسیاری خیلی سخت بود، جور کنند. الان این سندها کمک بسیار بزرگی برای مردم است و در بخش مسکن، کشاورزی و .... . وثیقه مطمئنی است و برای بانک‌ها نیز معتبر است.
وضعیت مسکن روستایی مازندران در مقایسه با سایر استان‌ها چگونه است؟
در بخش مسکن روستایی مازندران رتبه اول را دارد، اخیرا در همایش بنیاد کشور طبق نمودارهای ارائه شده، هم در بحث کیفی و کمی، استان اول کشور بودیم دوبار استان‌ها توسط وزارت راه و شهرسازی ارزیابی شدند مازندران هردوبار در بخش مسکن روستایی، استان برتر شد.
بحث دیگر اینکه آیا ادغام بنیاد مسکن با راه و شهرسازی صحت دارد؟
اینها یک جرقه‌هایی است که هرچند سال یکبار زده می‌شود اما بالاخره رهبر انقلاب نیز سکوت نمی‌کند یکبار در سال 82 یا 83 در نامه‌ای نوشتند که بنیاد مسکن یادگار امام است نه تنها نباید تضعیف شود بلکه باید تقویت شود. اخیرا هم ایشان مبلغ 20 میلیون تومان به عنوان تبرک به حساب صد بنیاد واریز کردند. این موارد نشان‌دهنده این است قرار نیست ادغامی صورت گیرد و دوستان نظرات شخصی خود را در سایت‌ها و رسانه‌ها ارائه می‌دهند.
منظور این است که موازی کاری بین بنیاد مسکن و راه و شهرسازی ومدیرکل دفتر روستایی استانداری و... وجود ندارد؟
نه، اصلا چنین چیزی نیست شرح وظایف هر نهادی مشخص است شرح وظایف دفتر امور روستایی استانداری خیلی گسترده (رسیدگی به امور دهیاری‌ها، عزل و نصب دهیاری‌ها، ارائه مجوز دهیاری و کمک به دهیاری‌ها و...) است ما داریم منحصرا در بخش مسکن و شاخه‌های مرتبط با آن کار می‌کنیم تداخلی با هم نداریم اما به هم کمک می‌کنیم در راه و شهرسازی هم، آنها جز در قسمت راه روستایی هیچ فعالیتی در روستاها ندارند که آن هم در خارج از محدوده طرح هادی بر عهده آن‌هاست.
بفرمایید طبق آمار، با توجه به اجرای طرح هادی، روند خانوارهای مازندران رو به افزایش بوده یا رو به کاهش؟
در کشور، رشد جمعیت روستایی رو به کاهش هست، سابق 70 به 30 بوده و اکثر جمعیت کشور در روستاها زندگی می‌کردند. اما در حال حاضر در حال برعکس شدن هست اما در مازندران حدودا 50- 50 هست.
فکر می‌کنید اقدامات بنیاد مسکن چقدر توانسته روستائیان را به روستا بازگرداند؟
این بحث نمی‌تواند تک‌محوری باشد یعنی هر دستگاهی در روستا فعالیت دارد بایستی کار خود را بخوبی انجام دهد ما هم کار خود را بدرستی انجام دهیم. روستاها باید راه مناسب، اشتغال، مسکن، شبکه معابر، بازار فروش و ... داشته باشند تا مردم میل به ماندن در روستا یا بازگشت به روستاها را داشته باشند اگر چنین شوند قطعا مردم و حتی بسیاری از مردم شهر به روستاها می‌روند. ارزیابی غیر رسمی ما نشان می‌دهد که میل به بازگشت جوانان روستایی و حتی جوانان شهری پیدا شده روستاهایی مثل آبندانسر و عیسی‌خندق ساری، سنگریزه، چمازکتی قائمشهر، پرچیکلا، پائین لموک، بالا لموک و... مورد استقبال جوانان (با توجه به گرانی زمین شهر، و وام 5 درصدی مسکن به روستاییان) قرار دارند. بنابراین ما یک مهاجرت معکوس حداقل در استان‌های شمالی را شاهد خواهیم بود اما زمان و عدد دقیق آن باید محاسبه شود.
بنیاد مسکن، برای حفظ آثار و ابنیه تاریخی، آیا وظایف یا اختیاراتی دارد؟
ببینید زمانی که طرح هادی را تهیه می‌کنیم مطالعه ما برای افقی 10 ساله است اهم از بحث جمعیت، اقتصاد و کالبد روستایی که نتیجه مطالعات، 2 کتاب است یکی تبیین وضع موجود که پیشنهادی برای 10 سال آینده است و دیگری یک جلد آلبوم برای نقشه‌های موردنیاز (کاریری اراضی، شبکه معابر و...) داریم این را به مرجع صدور پروانه (دهیاری‌ها) ارجاع می‌دهیم و آنها بر اساس مطالعاتی که ما در برنامه داریم کار می کنند. مثلا برای ساخت مدرسه به جانمایی که ما در نظر گرفتیم دقت شود و حدالامکان سعی شود از پذیرفتن مکان‌های اهدایی دیگر که معمولا در نقاطی دور یا خارج از روستاست، خودداری شود چون کارشناسان ما بر اساس معیارهایی که دارند اقدام به تعیین مکان می‌کنند.
آیا آماری از حجم زمین‌خواری در مازندران دارید؟
ببینید من زیاد با اصطلاح زمین‌خواری موافق نیستم، زمین‌خواری زمانی اتفاق می‌افتد که به اراضی دولتی تصرف شود اما متاسفانه برخی کارشناسان این واژه را همه جا بکار می‌برند شخصی که زمین کشاورزی موروثی خود را تبدیل به ساخت و ساز می‌کند این نامش زمین‌خواری نیست بلکه تغییر کاربری غیرمجاز است که باید با آن برخورد شود البته در 2 سال اخیر خیلی کاهش یافت.
آیا بنیاد مسکن وظیفه نظارتی در تغییرکاربری غیرمجاز دارد؟
در حقیقت، مرجع صدور پروانه است که باید جلوی آن را بگیرد بنیاد مسکن بر حسب وظیفه ذاتی و مسئولیتی که دارد ماهانه گزارشات خود را به مرجع ذیربط ارائه می‌دهد همینکه اراده جمعی در استان به وجود آمد و در حال جلوگیری از این کار هستند ارزشمند است. سابق اگر برای خرید زمین به روستاها می‌رفتند بیش از 10 زمین به آنها معرفی می‌شد الان چنین نیست بلکه می‌گویند زمین‌های باشناسنامه(داخل محدوده طرح هادی، پروانه دارد، آب، برق و گاز دارد) می خواهند یا بی‌شناسنامه؟ این خود نشان‌دهنده این است که قوانین اثرگذار بوده و امیدواریم که مستمر باشد.
اولویت های تسهیلات وام مسکن روستایی چیست و به چه گروه از خانوارها تعلق می‌گیرد؟
در آیین نامه اجرایی طبق اولویت: 1- افرادی که ساختمان آنها بر اثر حوادث قهری تخریب شده است.2: ساکنین بومی روستا
3: آنها که ساکن شهرهای مجاورند و میل به بازگشت دارند.
4: افراد دیگر شهرها با رعایت احترام قانون.
بفرمایید اگر محور توسعه در مازندران را گردشگری درنظر بگیریم چقدر پروژه‌های بنیاد در این راستا بود؟
ببینید روستاهایی که پتانسیل ایجاد اشتغال داشته باشند یا بتوانند جاذبه گردشگری داشته باشند ما در همان راستا اجرا می‌کنیم طرح کاهگل و طرح‌های دیگر که هزینه‌ای برای مردم ندارد ولی مردم برای اینکه بتوانند زودتر از این اعتبارات بهره مند شوند تصمیم به مشارکت می‌گیرند یعنی در تهیه برخی مواد اولیه (شن، ماسه و...که به آن دسترسی دارند) و ما هم کارهای فنی و حرفه‌ای را انجام می‌دهیم.
میراث فرهنگی چه کمکی به شما می‌کند؟
در این مورد کمکی نشده یعنی درخواستی هم نشد که مشارکت کنند یا در تامین اعتبار کمک کنند تاکنون چنین چیزی نبوده است.
آیا مشکلاتی چون خلاهای قانونی یا موازی کاری دارید؟
یکی از مشکلات ما حفاری‌ها هست یعنی ما طرحی را انجام می‌دهیم بعد 6 ماه اداره گاز یا آب روستایی برای پروره‌های خود اقدام به کنده‌کاری می‌کنند. خیلی تلاش کردیم که کمیته‌ای تشکیل دهیم دستگاه‌ها بیایند در ابتدای سال برنامه‌های خود و روستاهای تحت اقدام خود را مشخص کنند تا کارها هماهنگ پیش رود اما چنین نشد چون توزیع اعتبارات زمان و میزان آن مشخص نیست، هماهنگی مشکل است مثلا ما در روستایی کار خود را به اتمام می‌رسانیم پس از آن اداره‌ای دیگر وارد می شود و حتی کل کار ما ناخواسته از بین می‌رود. اینها اشکالاتی است که ما داریم. همچنین در تامین مصالح با فشارهایی که آوردند عدم برداشت مصالح رودخانه‌ای و که هزینه تمام شده را بالا می‌برد، نیز مشکلاتی داشتیم مثلا در غرب مازندران مقاطعی بود که برای یک کامیون ماسه، یک میلیون پول می‌دادیم همین حالا قیمت آسفالت در غرب استان 30 درصد نسبت به شرق استان بخاطر تامین مصالح گران‌تر است.
با توجه با گفتگویی که با خبرگزاری‌ها انجام دادید و آماری که مطرح شد آیا طرح هادی در مازندران نیازمند توجه بیشتر نیست؟
باید نوع گرفتن آمار و مقایسه صحیح باشد مثلا استان‌هایی هست که تعداد روستاهای آنها بسیار کمتر است مثلا شهرستان بابل به اندازه کل استان سمنان متقاضی دارد اینجوری مقایسه کردن اشکالاتی دارد مگر اینکه از لحاظ کمی مقایسه و بررسی کنند. آمارها باید با توجه به تعداد روستاها باشد ضمن اینکه ما در اجرای طرح هادی گاهی حتی 10 سانتیمتر هم نمی‌توانیم عقب‌نشینی کنیم چون فضا و طبیعت مازندران به خاطر درختان و گونه‌های گیاهان متفاوت است و قیمت آن نیز نسبت به استان‌های کویری به مراتب بالاست.
بفرمایید چه پروژه‌هایی در دست اقدام دارید؟
در دهه حساب صد هر سال که از 21 تا 31 فرورین هست یک سری پروژه‌هایی است که تعدادی از آنها را به صورت نمادین افتتاح واطلاع‌رسانی می‌کنیم مسئولین استانی و برخی نمایندگان کشوری بنیاد نیز حضور می‌یابند. امسال یک پروژه مسکن در آمل داریم 132 واحد که پایان یافت. تعدادی برای مددجویان بهزیستی که در خانه 2 معلول به بالا دارند حدود 90 واحد ساختیم که به صورت نمادین یکی از آنها را افتتاح می‌کنیم. سه روستا را با هدف احیای معماری سنتی کار کردیم و در حالت کلی اقدامات و کارهای خوبی انجام شد اینها در برنامه‌های ما هست چون حجم افتتاحیه‌ها زیاد است مراسم افتتاحیه اوایل اردیبهشت برگزار می‌شود.
چه برنامه‌ای برای سال 95 دارید؟
روال برنامه ما همین فعالیت‌هایی است که عرض کردم، تهیه طرح هادی پایان یافت اما بازنگری روستاهایی که طرح در آنجا از 10 سال گذشته را به تدریج ادامه می‌دهیم و امسال فکر کنم حدود صد روستا را انجام می‌دهیم مسکن روستایی داریم اما حجم اعتباراتی که برای اجرای این برنامه‌ها چقدر باشد باید در مجلس مشخص و ابلاغ شود تا ما مبلغ ریالی آن را نیز اعلام کنیم. بر اساس قانون بودجه 8 درصد از اعتبارات عمرانی استان برای اجرا و تهیه طرح هادی است هر سال محقق می‌شود ولی کافی نیست سهم مازندران اندک است مثلا اگر سهم بودجه مازندران مثلا 300 میلیارد باشد در پایان سال می‌بینیم فقط 40 درصد بودجه استان محقق می شود.
و موضوع بحران برف؟
بحران برف که یکسال بعد از بحران، در جلسه مدیریت بحران در عباس‌آباد بودیم مسئولان مربوطه استانی نیز بودند فرمانداران به اتفاق، با قاطعیت گفتند در ارتباط با بحران، در بحث مسکن هیچ مشکلی نداریم انصافا در برف خوب عمل شد و امیدواریم دیگر این اتفاق نیفتد.
سخن پایانی:
ببینید اگر جلوی ساخت و سازهای غیرمجاز گرفته نشود چهره مازندران از زیبایی خود خارج و زمخت و خشن می‌شود. ما یک زمانی زمین‌های بسیاری داشتیم و ارباب بودیم آنها را به تهرانی‌ها و... فروختیم و الان رعیت شدیم و برای آنها کار می‌کنیم. تیمور لنگ در خاطراتش می‌گوید«هرکجا رفتم قتل و غارت کردم و عبور کردم الا طبرستان که دیدم زنان مازندرانی سوار بر گاو نر در مزارع مشغول کارند با خود گفتم زنان این منطقه که این چنین‌اند محال است بر مردان آنها پیروز شویم این بود که به آرامی از طبرستان رد شدیم. پدران و نیاکان ما اینگونه از اراضی خود محافظت کردند اما ما چه بلاهایی که بر سر آنها نیاوردیم. امیدواریم از این به بعد بیشتر مراقبت کنیم.
تنظیم: مجید ساجدی فر
