مازندشورا:

بلدیه|درست 8 سال پیش بود که برای نخستین‌بار آسمان پایتخت و برخی از استان‌های مرکزی پوشیده از ریزگردها شد. ریزگردهایی که کانون‌هایی با منشأ داخلی و خارجی داشتند. البته در آن زمان کارشناسان محیط زیست منشأ ریزگردها را کشورهای سوریه، عراق و عربستان اعلام کردند و کمتر کسی به کانون‌های داخلی و معضلات آن‌ها اشاره کرد. اما واقعیت این است که بسیاری از این ریزگردها از کانون‌های داخلی نشأت می‌گرفت. وزش بادی در تالاب‌هایی که خشک شدند، آسمان چند استان را خاکستری می‌کرد. تهران هم از کلان‌شهرهایی است که از این پدیده رنج می‌برد. در پایتخت یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا و بروز ریزگردها معادن شن و ماسه جنوب شهرند. معادنی که به گفته برخی از اعضای شورای شهر حمایت‌های پنهانی در پی داشت و منافع فردی به منافع شهروندان تهرانی ترجیح داده می‌شد. معادنی که سال‌هاست برخی کارشناسان محیط زیست که دغدغه رفع آلودگی هوا را دارند فریاد تعطیلی‌اش را سرداده‌اند؛ ولی هنوز این معادن به‌طور صددرصد تعطیل نشدند. این درحالی است که طبق آمارها سالانه به کانون‌های گردوغبار پایتخت افزوده می‌شود و شناسایی کانون‌ها نیازمند طرح مطالعاتی و زمان‌بر است.    معادن شن و ماسه علت اصلی گردوغبار در پایتختمعاون محیط ‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست نیز علت اصلی گرد‌وغبار پایتخت را معادن شن و ماسه در غرب استان عنوان و بیان می‌کند: این معادن جزو کانون‌های داخلی ورود گردوخاک به تهران محسوب می‌شود. سعید متصدی به «سبزینه» می‌گوید: تاکنون 50 تا 60 درصد کانون‌ ریزگردهای داخلی شناسایی شده‌ است و تلاش خواهیم کرد در دوره زمانی معین تمام این کانون‌ها را شناسایی کنیم. به گفته وی، ضمن این‌که با وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز مذاکرات لازم صورت گرفته است تا درباره برنامه مدیریت زیست‌محیطی معادن کشور طرح‌هایی به مرحله اجرا گذاشته شود؛ زیرا بخش عمده‌ای از کانون‌های ریزگرد داخلی مربوط به طرح‌های اکتشاف و استخراج معادن، خصوصاً معادن شن و ماسه است. رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، که یکی از کانون‌های اصلی آلودگی هوای تهران را معادن شن و ماسه می‌داند به «سبزینه» می‌گوید: فعالیت غیرمجاز معادن شن و ماسه منطقه ۱۸ موجب شده که گودال‌هایی به وسعت ۱۲۰ متر در منطقه ایجاد شود و لبه معدن تا رودخانه به پنج متر برسد. به گفته وی، برهمین اساس وزارت صنعت، معدن و تجارت با عنایت به انقضای زمان مجوز برداشت این معادن، شکایتی را مطرح کرده است. همچنین سازمان محیط زیست نیز شکایتی را مطرح کرده که نهایتاً برای همگی این پرونده‌ها قرار منع تعقیب صادر شده است. وی ادامه می‌دهد از قوه قضائیه انتظار داریم منافع عمومی را ملاک تصمیم‌گیری قرار دهد نه منافع شخصی. در همین رابطه عیسی فرهادی، فرماندار تهران، نیز با تأکید بر این‌که ادامه فعالیت معادن شن و ماسه منطقه 18 منطقی نیست و می‌تواند به یک معضل عظیم زیست‌محیطی تبدیل شود، عنوان می‌کند: تعطیلی بی‌قید و شرط و فوری این معادن در دستورکار است. در حال حاضر 80 درصد این معادن تعطیل شده‌اند و به دو شرکت فعال باقیمانده نیز تأکید شده به هیچ عنوان اجازه برداشت داده نشود. به گفته فرماندار تهران، درحقیقت در این محدوده سه معدن فعالیت داشتند که بزرگ‌ترین معدن به‌وسعت 103 هکتار در مالکیت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) بود و از سال گذشته فعالیت خود را متوقف کرده است. فرماندار تهران ادامه می‌دهد: از دو معدن دیگر نیز به‌صورت مقطعی و غیرمجاز برداشت‌هایی انجام می‌شود که باید با کمک دستگاه قضائی حکم تعطیلی آن‌ها صادر شود. از شهرداری تهران و متولیان این موضوع از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت و امور آب خواسته شده از هرگونه برداشت در محدوده توسط این شرکت‌ها جلوگیری شود. فرماندار تهران بحث مهم دیگری را درباره خسارت‌های وارده این معادن به شهروندان مطرح می‌کند و می‌گوید: معتقدم این معادن باید براساس قانون به میزان برداشت غیرمجاز خود خسارت پرداخت کنند. خسارتی که این معادن در طول سالیان متوالی به این محدوده وارد کردند بسیار زیاد بوده و باید خسارت این زیان وارده را پرداخت کنند. فرماندار تهران می‌گوید: برای تصمیم‌گیری منطقی درباره این معادن، به همراه معاونان قضائی دادگستری و دادستانی تهران از محدوده فعالیت معادن شن و ماسه منطقه 18 تهران بازدیدی داشتیم. طی سال‌های اخیر نیز جلسات بسیاری با حضور دستگاه‌های مربوطه برگزار شد و در نهایت هماهنگی مناسبی میان فرمانداری و همه دستگاه‌های متولی از جمله شهرداری، صنعت، معدن و تجارت و امور آب ایجاد شد و امروز همه بر تعطیلی این معادن پافشاری می‌کنند. باید پس از تعطیلی این معادن نسبت به ساماندهی زمین‌های این محدوده تصمیم‌گیری شود. در همین راستا شهرداری طرحی را با نام «تاکا» تهیه کرده که مراحل قانونی خود را طی می‌کند. البته به‌دلیل وجود مالکان خصوصی با برخی مسائل حقوقی مواجه شده است؛ اما قطعاً این مراحل طی خواهد شد و با اجرایی شدن این طرح می‌توان سرانه‌های عمومی منطقه 18 را افزایش داد و جلوی بروز یک معضل بزرگ زیست‌محیطی را نیز گرفت.    آغاز طرح تاکا با مشارکت مالکان اراضی معدنیمصطفی سلیمی، شهردار منطقه 18، نیز با اشاره به معضلات معادن شن و ماسه در این‌باره می‌گوید: با همکاری و پیگیری شورای تأمین و مدیریت شهری فعالیت غیرمجاز معادن شن و ماسه متوقف و با مشارکت مالکان طرح تاکا در اراضی معادن کلید می‌خورد و این اراضی به مرکز توریستی، تفریحی و سیاحتی شهر تهران بدل می‌شود. به گفته او، با پیگیری قضائی و جلسات شورای تامین نهایتاً توافق مالکان برای واگذاری و عدم بهره‌برداری از این معادن کسب شد و تمام مراکز غیرمجاز این اراضی تعطیل شدند و طرح تاکا که طرح عمران و آبادانی حاشیه رودخانه کن است، به اجرا در خواهد آمد. همچنین مشارکت مالکان جلب شده است و به تملک اراضی نیازی نیست. سلیمی درباره وضعیت کارگران این معادن می‌گوید: بخشی از این کارگران به معادن و کارخانه‌های دیگر منتقل شده و بخشی دیگر نیز در طرح توسعه و عمران تاکا به‌کار گرفته شدند. کارگرانی که مایل به فعالیت در شهرداری باشند، در حوزه خدمات شهری و فضای شهر به‌کار گرفته می‌شوند. اواخر ماه گذشته شهرداری تهران اعلام کرد معادن شن وماسه جنوب پایتخت تعطیل شدند، این درحالی است که هنوز بخشی از این معادن در حال فعالیتند و تاکنون از طرح پیشنهادی شهرداری (تاکا) خبری نشده است. شاید بهتر است مسئولان و دلسوزان محیط زیست به جای مانورهای خبری درباره تعطیلی و توقف این معادن به فکر تبدیل این مکان به فضایی قابل استفاده و تنفس برای شهروندان تهرانی باشند تا شهروندان تهرانی کمتر شن و ماسه را تنفس کنند.