اختصاصی مازندشورا: با توجه به وقوع چندین زمین لرزه در کشور به بررسی دوره های بازگشت زمین لرزه های بزرگ مازندران پرداختیم.
زمین لرزه یكی از مؤثرترین پدیده‌های طبیعی در زندگی بشر می‌باشد. روی داد میلیونها زمین لرزه در هر سال در نقاط مختلف گیتی و اثرات دیرپا و همیشه آسیب رسان آن به زندگی بشر امروزی و ماهیت تحمل ناپذیر و مصیبت بار آن باعث شده تا بشر در گذشته‌های دور زلزله را جز پدیده‌های ماوراء طبیعی محسوب كند و آن را به خشم خدایان مرتبط سازد.
بی‌تردید زمین لرزه جزء معدود پدیده‌های طبیعی است كه بشر تا كنون نتوانسته راهكار مناسبی در خصوص پیش بینی رویداد و مقابله با اثرات ویرانگر آن پیدا نماید. ساده‌ترین تعریف از زمین لرزه را شاید بتوان به آزاد شدن ناگهانی انرژی ذخیره شده در سنگ‌های پوسته زمین اطلاق نمود. بدیهی است مدت زمان رهایی انرژی بیش از چند ده ثانیه یا حداكثر چند دقیقه نخواهد بود. لیكن تجمع این انرژی در لایه‌های سخت زمین نیاز به سالیان درازی دارد.
انواع زمین لرزه:
الف) زمین لرزه‌های زمین ساختی یا تكتونیكی: این زمین لرزه‌ها در اثر حركات صفحه‌های زمین ساختی روی می‌دهد که بیشتر زمین لرزه‌های روی داده در جهان نیز از نوع تكتونیكی می‌باشند. که مازنداران نیز از این قاعده مستثنا نبوده است.
ب) زمین لرزه‌های مرتبط با آتشفشانها: این زمین لرزه‌ها عمدتاً در مناطق آتشفشانی یا نزدیك به قله‌های آتشفشانها در اثر فعالیت‌های ماگمایی روی‌داده و اصولا در مقام مقایسه با زمین لرزه‌های تكتونیكی از اهمیت زیادی برخوردار نمی‌باشند. و در مازندران نیز باوجود آتشفشان دماوند خطر بروز چنین زمین لرزه‌هایی بسیار کم است.
ج) زمین لرزه‌های القایی: زمین لرزه‌هایی هستند كه بشر در به وجود آمدن آنها دخالت دارد. به طور كلی معمولترین روش‌های بروز زلزله‌های القایی عبارتنداز: پر و خالی كردن مخازن سدهای بزرگ، انفجارات هسته‌ای، برداشت از معادن بسیار بزرگ، اگرچه وجود معادن متعدد در مازندران می‌تواند سبب بروز برخی از زمین لرزه‌های القایی باشد اما از آنجا که عمق، تعداد وقوع، گستردگی، و شدت این زمین لرزه‌ها در استان به لحاذ بافت نفوذپذیرتر بودن معادن استان بسیار اندک است لذا در ادامه؛ زمین لرزه‌های از نوع تكتونیكی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ازجمله فرآیند دینامیکی در استان مازندران عملکرد تکتوتیک مربوط به سیستم گسلی و چین خوردگی‌های موجود می‌باشد. سلسله جبال البرز در دامنه‌های شمالی و جنوبی روراندگی‌های پرشیبی به سمت شمال دارد که نتیجه عمل تکنوتیکی محسوب می‌شود.
همچنین وجود چشمه‌های آب گرم و زلزله‌های مکرری که در طول تاریخ این سرزمین به وقوع پیوسته است دلالت بر پویایی تکنوتیک استان دارد از طرفی دره‌های عمیق V شکل در بخش‌های کوهستانی حاصل فعالیت‌های گسل‌ها و عوامل فرسایشی می‌باشد.
لذا سطح پهنه خطر بالای زلزله در استان مازندران حدود 70 درصد از سطح استان را شامل می‌شود که این امر بیانگر تکتونیزه بودن شدید مازندران بوده و اغلب سکونت‌های پرجمعیت استان نیز در معرض این تهدید قرار دارند.
ساختار لرزه در گستره ایران و استان مازندران
در نقشه‌های ریسك لرزه خیزی، كشور به چهار منطقه با میزان خطر ناچیز، كم، متوسط و خیلی زیاد تقسیم شده است. نواحی با خطر ناچیز بسیار محدود بوده و منحصر به دشت‌های مرتفع میانی (دشت لوت) و زون سنندج – سیرجان می‌باشد. بخش وسیعی از كشور را پهنه‌های با میزان خسارت زیاد و متوسط تشكیل می‌دهد. این مناطق عمدتا در اطراف گسل‌های مهم و در زون البرز واقع شده‌اند. 
زون زاگرس عمدتاً محدوده‌های با خطر متوسط را شامل می‌گردد. از نظر آماری فراوانی وقوع زمین لرزه‌ها به ترتیب در زون‌های زاگرس، ایران مركزی، لوت البرز، كپه داغ، سنندج و سیرجان و مكران بیشتر می‌باشد. اما شدت زمین لرزه‌ها درون زاگرس كمتر و در البرز، كپه داغ، سنندج، سیرجان و لوت بیشتر است. شناخت ما از زمین لرزه‌های تاریخی منحصر به كتابهای تاریخی، سفرنامه‌ها و نوشته‌هایی كه در این زمینه بوده و متأسفانه آگاهی اندكی درباره مركز «مهلرزه‌ای» زمین لرزه‌های تاریخی وجود دارد. و از آنجایی كه مطالعات لرزه شناسی و لرزه خیزی تاریخی در منطقه الگوی مناسبی را از دوره بازگشت زمین لرزه‌ها، تواتر وقوع آنها با بزرگای زمین لرزه بیشینه در اختیار می‌گذارد پرداختن به آن امری اجتناب ناپذیر می‌باشد. در راستای این امر به بخشی از زمین لرزه‌های تاریخی منطقه مازندران پرداخته می‌شود.
زمین لرزه سال 506، فریم- چهاردانگه: زمین لرزه بزرگی در منطقه «هزارجریب» مازندران جنوبی سبب ویرانی سراسری روستاهای منطقه «فریم»، كه دره پهناوری در كوههای خاور، پل سفید است، شد. روستاهای «كنیم» و «زارم» بیش و كم به طور كامل ویران شدند و روستای «دولت» در اثر یك زمین لغزه به سوی دیگر رودخانه‌ای كه در كنار آن جای داشت رانده شد. سراسر هزار جریب باید در اثر زمین لرزه آسیب دیده باشد، زیرا «فریم» در بخش «دودانگه» این منطقه و «كنیم» و «زارم» در «چهاردانگه» جای دارند.
زمین لرزه سال 680، فریم: در سال 700 ق زمین لرزه‌ای روستاهای بسیاری را در مازندران جنوبی به تمامی ویران كرد و سبب افول رونق منطقه فریم شد.
زمین لرزه سال 864 پلرود- تنكابن (مازندران-گیلان): كمی پیش از شامگاه روز یكشنبه سوم شعبان سال 890 هجری (15 اوت 1485 میلادی) زمین لرزه ویرانگری پهنه میان پلرود، تنكابن، چالكرود و الموت (میان مازندران و گیلان) را در جنوب رامسر و شمال خاوری قزوین تخریب نمود. در تنكابن دژها، مسجدها و گرمابه‌های زیادی ویران شد و مابقی ساختمان‌ها به شدت آسیب دیدند. تلفات انسانی این زمین لرزه بسیار زیاد بوده است. در جنوب و دهانه چالكرود و میان رامسر و خرم آباد نیز شدت ویرانی سبب تلفات بالا و با خاك یكسان شدن دژی محكم شد. در رود بارات پالیسان، دژی فروریخت و 78 نفر از ساكنان آن كشته شدند. پس لرزه‌های پیاپی این زمین لرزه به مدت شش هفته تا آخر ماه رمضان (اكتبر) ادامه داشت.
زمین لرزه سال 1066، مازندران: زمین لرزه شدیدی که روستاهای بسیاری را ویران كرد و زمین لغزه‌هایی را به راه انداخت.
زمین لرزه سال 1184، هراز: زمین لرزه ویرانگری که شماری از روستاها را ویران كرد و به بارفروش (بابل) و دماوند آسیب رساند. این زمین لرزه مسجد جامع بارفروش را نیز ویران كرد.
زمین لرزه سال 1188، آمل: زمین لرزه ویرانگری در مناطق شیرگاه، گنجرود و جولاب، بین مسیرهای سفلای رودخانه‌های بسیاری فروریخت و نیز بقایای مسجد شاه عباس، بخشی از مسجد جامع و سقف گنبد شمس طبرسی ویران شد. همچنین گنبدهای دیگر و نیز بازار كه با چوبكاری ساخته شده بود، ویران شد. این زمین لرزه پل بار فروش برروی رودخانه بابل را ویران كرد و آسیب گسترده‌ای به بابل رساند. در ساری بسیاری از خانه‌های بزرگتر در اثر لرزه در هم كوبیده شد و گنبد سلم و تور ویران شد. امامزاده ابراهیم در نزدیكی دروازه بارفروش نیز ویران شد. این زمین لرزه سبب پدیداری روانگی گستره خاك در دره های رودخانه‌ها و نیز سنگریزش‌هایی در كوه‌ها شد.
زمین لرزه سال 1204، هراز: زمین لرزه ویرانگری در دره هراز، روستاهای بسیاری را ویران كرد و سبب مرگ شمار زیادی از مردم شد. دامنه آسیب‌ها تا جاجرود، دماوند، آمل و ساری گسترش داشت. در منطقه مركزی زمین لرزه تقریباً همه پل‌ها و تونل‌های جاده هراز، به ویژه آنهایی كه بین كهرود و پل قم جای داشت، ویران شد و جاده را به مدت دو سال كاملاً گذرناپذیر كرد. برخی نشانه‌های بسیار باریك وجود دارد حاكی از آنكه در این محل لرزه با دگرریختی‌های زمین، كه احتمالاً خاستگاه زمین ساختی داشته اند، همراه بوده است.
زمین لرزه سال 1208، دماوند – شمیرانات: در این تاریخ زمین لرزه شدیدی پهنه دماوند و شمیرانات را ویران ساخت. براثر این زمین لرزه 70 روستا در جاجرود و در مسیر دماوند به سمت سمنان ویران گردید و بیش از 500 نفر در دماوند كشته شدند. كاروانسرای جاجرود و شهر تهران نیز آسیب دید و 30 نفر در تهران كشته شدند. تمامی خانه‌های تهران آسیب دیدند و بخشی از بازار و قسمتی از ساختمان دربار و خانه‌های پیرامون آن فرو ریختند. ارك تهران، تالار بزرگ مدعوین، چند ساختمان بزرگ و ساختمان سفارت انگلیس به سختی آسیب دیدند. خسارت وارده به تهران حدود یك میلیون تومان به قیمت سال تخمین زده شد. مردم تهران همراه با خانواده‌های سلطنتی مدتی را در چادرها به سر بردند. شماری از ساختمان‌های دولتی در آمل، ساری و دامغان نیز آسیب دیدند.
یافته‌های آماری از لرزه خیزی گستره مازندران: تقریباً تمام زمین لرزه‌ها در البرز از نوع كم عمق هستند (عمق بین 10 تا 70 كیلومتر) بخش شرقی البرز در طول قرن بیستم لرزه خیزتر از بخش غربی آن بوده است. لازم به ذكر است فركانس رخ داده زمین لرزه در شمال ایران خیلی كمتر از زاگرس است، همچنین دارای نظم قابل توجهی می‌باشد. لذا كوههای البرز را به عنوان یكی از نواحی لرزه خیز ایران می‌باشد. چراکه مطالعه لرزه خیزی تاریخی كوههای البرز نشان می‌دهد كه بیشتر نواحی مانند رشت، لاهیجان، فشم، جاجرود، دماوند، آمل، بابل، بابلسر، ساری، بهشهر، گرگان و دیگر نواحی چندین بار در اثر زمین لرزه آسیب دیده‌اند.
دوره فعالیت زمین لرزه‌های مازندران
دوره فعالیت لرزه خیزی متمركز در هر ناحیه از چهار سال (شمال غربی البرز) تا 12 سال (شمال و شمال البرز) بوده است به طوری كه این نواحی زمین لرزه های ویرانگر زیادی را در طول این دوره تجربه كرده‌اند رویداد زمین لرزه‌های مخرب و گسل‌های فعال متعدد در گستره البرز گویای پتانسیل بالای لرزه خیزی در این منطقه می‌باشد. داده‌های موجود از فعالیت لرزه‌خیزی گستره مازندران این امكان را می‌دهد كه برخی از مفاهیم آماری را كه نقش مهمی در برآورد پارامترهای لرزه خیزی و همچنین محاسبات خط زمین لرزه دارند، می باید مورد بررسی قرار داد و نسبت به زمین لزهای اخیر مانند زمین لزه‌های شهریور 89، تیر، دی و بهمن ماه 90، و مرداد 91 که همراه با خسارت مالی بسیار و تلفات جانی نیز بوده است، حساس بود. و با اقدامی علمی برای استحکام خانه‌ها و اجرای کامل قوانین در ساخت و ساز و انتخاب مکان و نیز با ارائه آموزش‌های متعدد اقشار مختلف جامعه مخصوصا کودکان را در مقابل این بلای طبیعی بیمه نمود.