اختصاصی مازندشورا: به‌ طور کلی مورفولوژی شهری، مطالعه نظام یافته از فرم، شکل و طرح حوزه‌های شهری است که در بعضی موارد به این تعریف رشد و کارکرد شهر نیز افزوده می‌شود.  

مطالعه مورفولوژی شهری در توسعه قلمروهای جغرافیای شهری بسیار مؤثر است و اساس مهم مورفولوژی شهری را کیفیت کاربری زمین تشکیل می‌دهد. بدین‌سان که تراکم واحدهای مسکونی، یا پراکندگی آنها در سطح گسترده شهر، منطقه صنعتی شهر، مراکز خرید، خیابانها، کوچه‌ها، پارک‌ها، دریاچه‌ها، ساختمان‌های دولتی، زمین‌های بایر شهری، خطوط آهن شهری، ترمینال‌های مسافربری، فرودگاه‌ها، پادگان‌ها، مساجد، گورستان‌ها و ورزشگاه‌ها از عوامل مهم در مورفولوژی شهری است. مورفولوژی شهرها در نواحی مختلف دنیا زاییده محیط جغرافیایی، شرایط فرهنگی و تکنولوژی کشورهاست. در واقع مورفولوژی شهری از عوامل طبیعی و فرهنگی توأم شکل می‌گیرد.

به طور کلی کارکرد شهرها در مورفولوژی شهری، تأثیر تعیین کننده‌ای دارد تا آنجا که هرکدام از کارکردهای شهری، مورفولوژی و چشم‌انداز خاصی می‌آفریند.

به عنوان مثال در مورفولوژی شهرهایی که در کنار رودها به وجود آمده است، مسیر رودها بیش از دیگر عوامل، نقش تعیین کننده دارد. در کنار مسیر رود، شهر شکل می‌گیرد. شاخه‌های فرعی رود، محله‌ها و کوی‌های شهر را درمسیرهای معینی قرار داده، و پل‌های متعدد رود، شکل دیگری از مورفولوژی شهری را نشان می‌دهد.

برای مثال شهرهای که دارای کارخانه‌های متعدد نساجی است، معمولاً با کارخانه‌های ریسندگی، انبارهای مخصوص به خود و خانه‌های کارگری، مورفولوژی شهری را خاص خود را دارند. لذا تعطیلی این صنایع علاوه‌بر ایجاد معضل بیکاری مورفولوژی آن شهر را که طی سالیانی پدید آمده است را متغییر می‌نماید که قائمشهر نمونه بارزی از این مورد است.

همچنین در شهرهای زیارتگاهی با گلدسته‌ها، مأذنه‌ها، مسجد، و مدارس مذهبی مورفولوژی خاصی به وجود می‌آورد. مورفولوژی پایتخت‌ها و شهرهایی که کارکردهای سیاسی- اداری دارند با ساختمان‌های بزرگ اداری، پارلمان، هتلهای بزرگ، خیابان‌ها و بزرگراه‌های وسیع شکل می‌گیرد. بر عکس در شهرهای توریستی، انواع هتل‌ها، کمپ‌ها، پلاژها، مکانهای تفریحی و استراحتگاهی، و طبیعت زیبای محیط به مورفولوژی شهری، حالتی جدا از دیگر شهرها می‌بخشد.

جغرافیای طبیعی شهرها و نواحی شهری نیز مورفولوژی شهری را به گونه‌ای تحت تأثیر اوضاع طبیعی خود قرار می‌دهد. و شهرهای مختلفی را از جمله شهرهای ساحلی، کوهستانی و کوهپایه‌ای، رودخانه‌ای، به وجود می‌آورد که هرکدام از این شهرها پتانسل‌های توسعه‌ای خاص خود را دارند همچنان که شهرهای واقع در دشت‌ها و شهرهای واقع در کنار کوهستان‌ها هر کدام مورفولوژی خاص خود را دارد.

لذا مهمترین عامل تاثیرگذار در مورفولوژی شهر زیرساخت مکانی و نشستگاه شهر است. چرا كه به رغم رشد اقتصادی و تكنیكی، هنوز جایگاه عوامل طبیعی را در ساخت، بافت و شكل پذیری شهرها نمی‌توان دست كم گرفت و هر عارضه جغرافیایی طبیعی مكانی، اعم از رود، جنگل، آب و... می‌تواند در ساختار مورفولوژی شهر اثر گذار باشد لذا از این حیث اکثریت شهرهای استان متأثر از محیط پیرامونی خود بوده و مورفولوژی آن به سوی گردشگری و توریسم میل نموده است و نشستگاه‌ شهرهای استان نیز معمولا در کنار رودها قرار گرفته است.

نشستگاه شهر مكانی است كه به مقتضای توپوگرافی محل به اشغال انسانها درآمده و نطفه شهر در آنجا تكوین و توسعه یافته است. به عبارتی دیگر انتخاب مكان و ارزیابی آن در رابطه با عوارض جغرافیایی محلی و محدود امکان پذیر است نه در وسعت و مقیاس ناحیه‌ای. علاوه بر آن در انتخاب مکان، خواسته‌ها و عملکرد انسان نقش اساسی دارد. آنچه که اهمیت دارد این است که مکان چه تصادفی انتخاب شود و چه آگاهانه بیان کننده شرایط کنونی و آینده شهر است.

از این منظر استان مازندران یکی از استان‌های متنوع در حوزه مورفولوژی شهری است. لذا کلیه برنامه‌های توسعه‌ای در شهرها می‌بایست مبتنی و با آگاهی از مورفولوژی آن شهر بوده و در تضاد با آن نباشد تا مورفولوژی طبیعی شهرها با برنامه‌های توسعه‌ای هم افزایی نموده و سبب توسعه پایدار، بومی و متناسب گردد. که برای آگاهی از مورفولوژی شهرهای استان به هریک اشاراتی می‌شود:

• شهرهای واقع در کنار دریا (شهرهای ساحلی) شهرهای دریاکنار به تعداد 17 شهر شامل: فرح آباد، رامسر، سادات شهر، تنکابن، نشتارود، عباس آباد، سلمانشهر، کلارآباد، چالوس، نوشهر، رویان، نور، ایزدشهر، محمودآباد، سرخرود، فریدونکنار و بابلسر.
• شهرهای واقع در کنار رودخانه: غالب شهرهای واقع در کنار دریا علاوه بر استقرار در کنار دریا کنار رودخانه نیز واقع شده‌اند.
• شهرهای واقع در کنار راه آهن - شهرهای واقع در کنار راه آهن شامل شهرهای پل سفید، زیراب، قائمشهر، ساری، نکا، رستم کلا، بهشهر، گلوگاه می‌باشد.
• شهرهای واقع در پهنه‌های مختلف طبیعی (براساس ناهمواریها)
• شهرهای واقع در پهنه جلگه‌ای؛ شامل شهرهای چمستان، دابودشت، آمل، کله بست، بهنمیر، امیرکلا، بابل، زرگر محله، خوشرودپی، مرزیکلا، گلوگاه، قائمشهر، کیاکلا، جویبار، کوهی خیل، ساری، سورک، بهشهر، خلیل شهر
• شهرهای واقع در پهنه کوهستانی؛ شامل شهرهای کلاردشت، بلده، گزنگ، رینه، شیرگاه، زیراب، پل سفید، آلاشت، کیاسر و فریم
• و شهرهای واقع در دره؛ شامل مرزن آباد و گزنگ می‌باشد.