مازندشورا: اشاره: عصر یک روز زمستانی در دفتر موثق، میزبان رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی مرکز مازندران بودیم و یک ساعتی را پای اظهارات و درد دل‌های وی نشستیم. صمد ربانی از جوانان پرکار و بااخلاق شهرستان ساری هست که در سال‌های اخیر توانست نقش پررنگی را در کاهش معضلات استادکاران و کارگران ساختمانی داشته باشد. هشت سال پیش به اتفاق دوستان و همفکران خود، انجمن صنفی کارگران ساختمانی شهرستان ساری را جهت رفع دغدغه‌های کارگران و کاهش بی‌مهری‌های موجود، راه‌اندازی کردند و توانستند اقدامات سازنده‌ای در ساماندهی و بیمه کارگران، آموزش ایمنی، تفکیک کارگران واقعی از کارگرنماها و معرفی آن‌ها به سازمان تامین اجتماعی، برگزاری همایش‌های بزرگ کارگری با حضور مسئولان استانی، پیگیری احداث مکان استقرار کارگران و... انجام دهند. کار خالصانه و منسجم در انجمن صنفی، اتحاد و همدلی کارگران، و نقش پررنگ آن‌ها در فعالیت‌های اجتماعی، به زودی نگاه‌ها و توجه مسئولان، مدیران و فعالان سیاسی را با نیت‌های مختلف خوب و بد به این قشر زحمتکش جلب کرد. اما ربانی و همفکرانش، همچنان لابیگری گروهی و سیاسی نمودن این انجمن را به زیان کارگران می‌دانند و همواره کاهش و رفع معضلات کارگران را بر منافع شخصی و گروهی ترجیح می‌دهند. باهم مشروح این گفت‌وگوی صمیمانه را می‌خوانیم:
لطفا خودتان را معرفی بفرمایید؟
صمد ربانی رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی شهرستان ساری و دبیر کانون کارگران و استادکاران مازندران هستم. سال‌ها به عنوان کارگر ساختمانی در اجتماع فعالیت داشتم و شاهد بی‌مهری‌ها و نادیده گرفتن این قشر از سوی مسئولان بودم. بنابر دغدغه‌هایی که نسبت به کارگران ساختمانی داشتیم جمعی از استادکاران ساختمانی گرد هم آمدیم و انجمن صنفی کارگران ساختمانی را در سال 1387 تشکیل دادیم. این انجمن به عنوان اولین تشکل صنفی در بخش استادکاران و کارگران ساختمانی در استان مازندران و دومین تشکل (بعد از استان فارس) در کشور در مرکز استان (ساری) تشکیل دادیم. فعالیت این انجمن در دفتر استیجاری و چون همگی از فعالان صنعت ساختمانی بودیم در اوقات فراغت از کار شروع شد.
این انجمن چه تعداد اعضا و بیمه شده دارد؟
تاسیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی مصادف با تصویب قانون بیمه کارگران ساختمانی در مجلس شورای اسلامی شد. سازمان تامین اجتماعی علیرغم گذشت سال‌ها از تصویب قانون بیمه کارگران ساختمانی به دلایل مختلف ممانعت به اجرای آن می‌کرد که با تلاش بی‌وقفه و برقراری تعامل با نمایندگان مرکز استان و کشور توانستیم طی سه سال سازمان تامین اجتماعی را مجبور به اجرای این قانون بیمه کنیم. همچنین توصیه و تاکید رهبری در دیدار اردیبهشت ماه سال 89 (با ایشان داشتیم) نقش به سزایی در این مسیر داشته است. در حال حاضر قریب به 30 انجمن در بخش کارگران ساختمانی در استان مازندران داریم.
سازمان تامین اجتماعی در ابتدای کار هیچ گونه همکاری و تعاملی با انجمن صنفی نداشته و تاکنون آمار دقیق و جامعی به انجمن های صنفی نداده است. حدود 6 هزار نفر عضو رسمی داریم که از خدمات حمایتی و آموزشی ما استفاده و تحت پوشش تامین اجتماعی هستند و 6 هزار نفر هم عضو غیر رسمی داریم که شامل کارگران فصلی، اتباع بیگانه با مجوز کار و اقامت در کشور و هم وطنان ما از استان‌های دیگر می‌شوند.
علت اینکه 5 هزار نفر در صف بیمه هستند، چیست؟
از دو سال پیش تا به الان حدود 5 هزار نفر در صف بیمه قرار دارند که این آمار نه تنها کم بلکه زیاد هم شده است چون در طی این مدت عده‌ای از کارگران از دریافت گواهی فنی و حرفه‌ای بازماندند و عده‌ای هم خارج از مجموعه به طمع بیمه ارزان وارد شدند و در لیست نوبت قرار گرفتند. بعد از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید انتظار حذف سهمیه‌بندی بیمه کارگران ساختمانی و اختصاص اعتبارات بیشتری در این زمینه را داشتیم که متاسفانه از سال 94 تا امروز هیچ اتفاقی رخ نداده است. در هیچ جای قانون بیمه کارگران ساختمانی بحث سهمیه‌بندی بیمه قید نشده و این سهمیه‌بندی به ناحق بر ما تحمیل شده است. آمار ارائه شده از طرف سازمان تامین اجتماعی در بیمه قالیبافان و باغداران بسیار غیر واقعی و غیر منطقی است اما متاسفانه در بخش کارگران ساختمانی قانون سهمیه‌بندی اعمال شده است.
جلساتی با مسئولین سازمان تامین اجتماعی، کمیسیون های مرتبط و نمایندگان مجلس در خصوص رفع موانع بیمه کارگران ساختمانی که سهمیه بندی یکی از موارد اصلی‌اش است داشته‌ایم و قول‌هایی هم داده شد تا بتوانیم تمام کارگران ساختمانی را تحت پوشش قرار دهیم. ما منتظر برگرداندن امید به کارگران ساختمانی توسط دولت تدبیر و امید هستیم.
در بحث آموزش ایمنی چه اقداماتی کرده‌اید؟
ایران از نظر حوادث کار در رتبه نخست دنیا و در این میان کارگران ساختمانی نیز بیشترین آمار حوادث کار را به خود اختصاص داده‌اند. ناایمن بودن کارگاه‌ها وعدم آشنایی به نکات ایمنی و شناخت کافی کارکنان صنعت ساختمان و استادکاران دلایل بروز حوادث کار است به همین خاطر تلاش‌های زیادی نسبت به الزام اجرای آموزش ایمنی به دستگاه‌های ذی ربط کردیم که نبود اعتبارات لازم مانع اجرای این طرح شد.
با تشکیل کمیته‌ای متشکل از انجمن صنفی، سازمان نظام مهندسی، بازرسان کار، سازمان تامین اجتماعی و فنی و حرفه‌ای تفاهم نامه‌ای در خصوص آموزش کارگران ساختمانی در دفاتر انجمن‌های صنفی امضاء کردیم. آموزش را با امکانات و بضاعت کم در سال 93 شروع کردیم در مقطع کوتاه سازمان نظام مهندسی اعتبار اندکی جهت حق الزحمه مربیان اختصاص می‌دادند که این امر تداوم نداشت.
از سال 94 تاکنون بیش از 125 دوره آموزش ایمنی به 3هزار و 600 نفر از استادکاران و کارگران ساختمانی و معادل 43 هزار ساعت آموزش در دفاتر انجمن‌ها برگزار کردیم. تمامی هزینه‌های این طرح از جیب کارگران بوده و هیچ اعتبار دولتی و غیر دولتی به این انجمن در بحث آموزش و اداره تشکیلات داده نشده است.
تعامل و روابط شما با مدیرکل قبلی اداره کار و آقای اصغری در حال حاضر به چه صورت بوده است؟
بحث آموزش ایمنی را مدیون مدیرکل قبلی سازمان تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستیم. آقای اصغری روابط و تعامل خوبی با انجمن‌های صنفی دارند که بسته به پیگیری مسئولین انجمن‌ها است که چطور بتوانند از این فرصت استفاده کنند.
اعتبارنامه‌ها و تمام دستگاه‌های نظارتی ما با اداره کار است اما از نظر اعمال در حدی نیست که بتوانند به ما کمک کند. مدرسین ما در طرح آموزش ایمنی بازرسین اداره کار شهرستان‌ها هستند که بابت تدریس در کلاس‌ها حق‌الزحمه دریافت می‌کنند و به واقع کسی کار رایگان برای انجمن صنفی انجام نمی‌دهد.
یکی دیگر از معضلات استادکاران ساختمانی عدم آشنایی به مسائل روز است که طی تعاملاتمان با سازمان فنی‌وحرفه‌ای کلاس‌هایی جهت ارتقاء مهارت صنعت ساختمان برگزار کردیم و در حال انجام است. تمامی کلاس‌ها را در ساعات عصر که ساعت استراحت این افراد است می‌باشد. در حال حاضر در حال درجه بندی استادکارانمان هستیم و در همه مقاطع نیازمند آموزش هستیم.
وضعیت بهداشتی کارگاه‌های ساختمانی به چه صورت است؟
یکی از مباحث بسیار مهم در نظام مهندسی ایمنی است که به اذعان بازرسین کار و متخصصین امر آموزش ایمنی درصد بالایی از حوادث ساختمانی را کاهش می‌دهد. عدم رعایت نکات ایمنی و بهداشتی و بروز حوادث در محیط کار ناشی از عدم نظارت دستگاه‌های ذی‌ربط است و در این زمینه فعالیت‌هایی داشته‌ایم اما به دلیل نبود امکانات لازم توان حل تمامی مشکلات را نداریم.
براساس قانون مهندسان ناظر، مجریان پروژه، کارفرمایان، سازمان نظام مهندسی، بازرسین و شهرداری موظف به ایمن سازی کارگاه‌ها و نظارت بیشتر هستند. انجمن صنفی و بازرسین کار در مقاطع مختلف بازرسی‌های دوره‌ای از کارگاه‌ها داشته که شاهد بی‌توجهی مسئولین و عدم نظارت به این بخش بوده‌ایم.
در کارگاه های ساختمانی عمدتا مواد شیمیایی و آلاینده‌ها موجود است و کارگران با آن‌ها در ارتباطند، متولی بیمار شدن کارگران در ارتباط با هم‌جواری با این مواد چه کسی است؟
همه‌ی رشته‌های ساختمانی در معرض آلاینده‌ها هستند اما هیچ قانون و آیین نامه‌ای برای حمایت از این بخش به تصویب نرسیده است و کارگران ساختمانی بیمه شده از حمایت بیماری، غرامت و دستمزد ایام بیکاری برخوردار نیستند. ما در صدد اجرای دو کار با همکاری نمایندگان مجلس هستیم که مستلزم تصویب آن در مجلس شورای اسلامی است: 1- بعضی از رشته های ساختمانی را مشمول قانون مشاغل سخت و زیان آور شوند از جمله استادکارانی که با آلاینده های شیمیایی سرو کار دارند. 2- بیمه بیکاری و غرامت دستمزد. غرامت دستمزد در قانون تعریف شده اما سازمان تامین اجتماعی بنا به دلایلی از پرداخت آن سرباز می‌زند. بیمه از کارافتادگی با تشخیص کمیسیون درمان تامین اجتماعی شامل کارگران ساختمانی مستحق به دریافت مستمری می‌شود.
وعده‌های کاندیدها در زمان انتخابات چه چیزهایی بوده است؟
قرار بر این بود در دو نقطه جنوب و شمال شهر زمینی برای ایجاد سرپناه برای کارگران ساختمانی اختصاص دهند که هیچ منع قانونی در این زمینه نداریم. ما درخواستی فراتر از قانون از مسئولین نداریم و افراد شورای شهر باید نگاهی به شرح وظایف شوراها در قانون اساسی کنند قطعا در بندهای 2 تا 7، مواردی هست که بتوانند این کار را برای کارگران ساختمانی انجام دهند.
اگر مدیریت شهری زیباترین شهر دنیا را هم درست کند تا زمانی که کرامت انسانی، شان و منزلت کارگر و خانواده‌اش حفظ نشود هیچ لذتی را در پی نخواهد داشت. فرزندان ما زمانی از این بوستان‌های زیبا لذت می‌برند که حرمت و احترام پدرشان در میادین و خیابان‌های شهر لگدمال نشود.
مشکلات و معضلات نبود مکان استقرار و سرپناه چیست؟
متاسفانه ما شاهد نگاه‌های تحقیرآمیز به این افراد در جامعه هستیم. بیکاری در بین جوانان تحصیلکرده کوج می‌زند و تنها راه‌حل جوان ما برای امرار معاش پرداختن به کار ساختمانی است و این جوان نمی‌خواهد در معرض دید عمومی افراد باشد. این طرح در مقابل طرح و پروژه‌های عمرانی شورای شهر و شهرداری هزینه‌ای نیست و اگر پول خوردشان را هم خرج می‌کردند این طرح تا به الان ساخته می‌شد.
تعامل شهرداری، شورای شهر، فرمانداری، ادارات کار و سازمان‌های ذی‌ربط با انجمن‌های صنفی در تمامی شهر‌ها استان مازندران بسیار خوب است. در مراسم کلنگ زنی ساختمان انجمن صنفی کارگران ساختمانی شهرستان بابل شهردار، اعضای شورای شهر، امام جمعه، روسای ادارت و مدیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی (آقای اصغری) و حتی فرماندهان نظامی شهر حضور داشتند و شهردار با اهدا زمین در کنار یکی از سازمان‌های تابعه اش و صدور مجوز 3 طبقه بنا برای این انجمن، حسن نیت خود را به کارگران اثبات کرد. چرا ما شاهد همچنین تعاملی در مرکز استان نیستیم؟ اگر کار برای رضای خدا و همدلی و وفاق به معنای واقعی صورت می‌گرفت این کار تا به الان انجام می‌شد.
کارگری به من می‌گفت چون ایجاد سرپناه برای کارگران ساختمانی نان ندارد کسی به دنبالش نمی‌رود. شورای شهر براساس قانون وظیفه برقراری تعامل و همکاری با نهادهای مردمی و انجمن‌های صنفی را دارد اما تا به حال یک جلسه مشترک با شورای مرکز استان نداشته‌ایم و من به عنوان نماینده 12 هزار کارگر فصلی و ساختمانی اگر کاری با شورای شهر داشته باشم باید روزها به دنبال آنان باشم. شوراها از مسیر اصلی خودشان خارج شده‌اند و نقش کار چاق‌کنی برای افراد خاص را دارند و این معضل گریبانگیر نمایندگان مجلس ما هم شده است.
یکی از شعارهای ثابت کاندیدها در زمان تبلیغات ساماندهی و ایجاد سرپناه برای کارگران بوده است و از این‌جا می‌گویم این شعار در شورای پنجم خریدار ندارد و اگر تا پایان این دوره اقدامی در این خصوص رخ ندهد ما در انتخابات شورا، اقتدار جامعه کارگری مرکز استان را به اثبات خواهیم رساند. ما نه قدرت و نه پول و نه تزویر داریم و همراهی مسئولین می‌تواند بهترین و بزرگترین سرمایه برای ما باشد.
انتظارات شما از نمایندگان مجلس چیست؟
ما در بحث ایجاد سرپناه و سامان دهی کارگران هیچ منع قانونی نداریم و تنها همراهی و توصیه آنان به مسئولین در تسریع روند کار کمک ما خواهد بود. در بحث بیمه توقعاتی از نمایندگان مجلس داریم که به اطلاع‌شان رساندیم و خوشبختانه نمایندگان منتخب همسو با انجمن کارگری هستند و تعاملاتی با این مجوعه دارند. اگر قانون مشاغل سخت و زیان‌آور را مشمول بعضی از مشاغل ساختمانی کنند کار بسیار بزرگی صورت می‌گیرد.
افراد خاصی را برای شورای شهر پنجم مدنظر دارید؟
برای اقدام در این زمینه فرصت زیادی داریم اما اگر جامعه کارگری احساس به حضور در این عرصه کند مطمئنا حضور پیدا خواهد کرد. هدف ما حل مشکل کارگری است. متاسفانه محل های تجمع کارگران ساختمانی با اجرای پروژه‌های مختلف روز به روز عرصه‌هایشان کمتر است. اگر در انتخابات وارد شویم این قول را خواهیم داد که به عنوان شگفتی جامعه کارگری و پدیده‌ای در انتخابات ظهور خواهیم کرد.
از بین کارگران گزینه تحصیل کرده‌ای را مدنظر دارید؟
ما در دیگر شهرهای استان نامزدهایی داریم که به صورت رسمی هم اعلام کرده‌ایم اما در مرکز استان هنوز نه.
آیا در کنفرانس‌های مختلف از شما دعوت به عمل می‌آید؟ چه انتظاراتی از مسئولین حاضر در این کنفرانس دارید؟
خیر. در زمینه ایمنی به جز انجمن صنفی کارگران ساختمانی، هیچ ارگان دولتی و غیردولتی نمی‌تواند مدعی برگزاری حتی یک دقیقه آموزش ایمنی کارگران ساختمانی باشد. استان مازندران به پیشنهاد طرح آموزش ایمنی توسط انجمن صنفی، اولین مجری طرح در سطح کشور بوده که با ارجاع طرح به وزارت کار مورد استقبال واقع شد و هم اکنون در سطح ملی در حال اجرا است. مازندران با ابتکار و خلاقیت انجمن‌های صنفی باعث کاهش اندکی از حوادث ساختمانی و آسیب دیدگی در کشور شده است. این کنفرانس‌ها و همایش‌ها اغلب نمایشی، نمادین، بدون هیچ خروجی و دستاوردی هستند باید افرادی در این سمینارها حضور یابند که در زمینه آموزش فعالیت و خدماتی ارائه کرده باشند.
بازرسین کار استان بابت تدریس در بحث آموزش ایمنی و همچنین مرکز تحقیقات برای صدور گواهینامه آموزشی کارگران ساختمانی از ما هزینه دریافت می‌کنند و هیچ‌کسی رایگان برای کارگری کار نمی‌کند. تا به الان هیچ عزمی از مسئولین ندیدیم غیر از مدیرکل ادارت کار و بازرسین کار استان که مشوق ما در این مسیرند.
معضلات و مشکلات جامعه کارگری را به صورت اجمالی بفرمایید؟
مشکل مالی یکی از معضلات اصلی تشکل ما است. ما بعد از 10 سال فعالیت هنوز در دفتر استیجاری و سخت‌ترین شرایط مشغول به کار هستیم. از مسئولین به خصوص شورای شهر می‌خواهم در بحث آموزش و ایجاد سرپناه به ما کمک کنند. اگر سرپناه برای کارگران ساختمانی ایجاد شود دفتر ما هم به آن مکان انتقال خواهد یافت. بعد از شروع بحث ساماندهی افراد زیادی به طمع بهره مندی از این طرح وارد شدند که تحت هیچ شرایطی و به هیچ مجموعه و تشکل و شخص حقوقی و حقیقی غیر از انجمن صنفی به عنوان متولی اجازه حضور در آن محل را نخواهیم داد.
انجمن صنفی به عنوان تنها متولی قانونی باید با استقرار در محل برای اداره آن مکان و استیفای حق کارگران ساختمانی در کنارشان باشد. دفتر ما بعد از 10 سال فعالیت همچنان در جنوب شهر و در بین محل استقرار کارگران ساختمانی است.
انتظاراتتان از ادارات فنی و حرفه ای و تامین اجتماعی چیست؟
سازمان تامین اجتماعی تا سال 92 ما را اصلا به رسمیت نمی‌شناخت تا در نهایت خودمان را به اثبات رساندیم. نزدیک به 2 هزار نفر از بیمه‌شدگان کارگران ساختمانی را بازرسی کارگاهی داشتیم. در بحث فنی‌وحرفه‌ای یکی از مشکلات ما بی‌ضابطه بودن کارت مهارت است. فنی‌وحرفه‌ای براساس رسالتش به هر فرد در هر رشته ای آموزش می دهد و با گرفتن آزمون گواهی صادر می‌کند و چون بیمه کارگران ساختمانی تنها با داشتن گواهی مهارت فنی و حرفه ای در یکی از رشته‌ها ممکن است متاسفانه عده زیادی خارج از مجموعه برای ما مشکل ایجاد کرده‌اند.
برای حذف افراد بیمه شده‌ای که کارگر نیستند، چه اقداماتی کرده اید؟
حذف این افراد تنها زمان بهره مندی از بیمه کارگران ساختمانی ممکن است که در سال‌های اخیر این شرایط فراهم شد و این افراد را از لیست حذف خواهیم کرد و کارگران را جایگزین آن می‌کنیم. اگر بحث صدور مهارت فنی‌و‌حرفه ای در این خصوص حل شود ما در کنار آموزش ارتقاء مهارت عامل خوبی با این سازمان داریم. مشکل دیگر ما تغییر مدیریتی است و با تغییر مدیران جلب اعتماد و برقراری ارتباط زمان‌بر خواهد بود.
حرف پایانی؟
نگران کشاکش‌های فرماندار و شهردار و اختلاف سلیقه و فضای دو قطبی ایجاد شده هستیم که به ضرر ما است و کار باید برای رضای خدا صورت گیرد تا مسئولین و مدیران از مسیر اصلی خود خارج نشوند.
