مازندشورا: قائمشهر، که روزی به‌عنوان نماد صنایع نساجی شمال کشور شناخته می‌شد و هویتی کارگری و مولد داشت، متأسفانه امروز به شهری گرفتار فرسودگی و چالش‌های شهری تبدیل شده است. تعطیلی کارخانه‌های نساجی و رکود صنایع وابسته، موجی از بیکاری، فقر و مهاجرت را برای ساکنان این شهر به ارمغان آورده و در کنار آن، عدم مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی‌های نامناسب شهری، مشکلات را دو چندان کرده است.
رکود اقتصادی و فقدان فرصت‌های شغلی
تعطیلی کارخانه‌های نساجی قائمشهر یکی از بزرگ‌ترین ضربه‌ها را به اقتصاد این شهر وارد کرده است. کارخانه‌های نساجی زمانی شریان اقتصادی قائمشهر بودند و هزاران خانواده معیشت خود را از این راه تأمین می‌کردند. اما امروز، نه تنها این کارخانه‌ها تعطیل شده‌اند، بلکه هیچ برنامه‌ای از سوی مدیریت شهری برای جایگزینی صنایع جدید یا احیای صنعت قبلی ارائه نشده است.
نتیجه این رکود اقتصادی، افزایش تعداد دستفروشان در خیابان‌های شهر است. این آسیب نه تنها نشان‌دهنده بحران بیکاری است، بلکه بافت شهری را هم دچار شلوغی، بی‌نظمی و نازیبایی کرده است. حضور گسترده دستفروشان به‌طور غیرمستقیم حاکی از ناتوانی مدیریت شهری در ایجاد شغل و تأمین حداقل معیشت برای شهروندان است.
فرسودگی بافت شهری و فقدان زیرساخت‌های مدرن
معماری و زیرساخت‌های شهری قائمشهر همچنان کهنه و فرسوده هستند و به نظر می‌رسد مدیریت شهری برنامه‌ای جامع برای بهبود این وضعیت ندارد. بسیاری از مناطق شهری از نظر ساخت‌وساز غیرایمن بوده و استانداردهای مدرن شهری در آنها رعایت نشده است. حتی در مناطقی که ساخت‌وسازهای جدید انجام می‌شود، با معماری غیرهمگون و نابسامانی مواجه هستیم که هویت معماری شهری را از بین برده است.
نبود نظارت کافی بر فعالیت‌های ساختمانی، تخریب بی‌رویه فضای سبز به نفع پروژه‌های تجاری، و عدم ارائه برنامه‌های زیرساختی نظیر توسعه معابر، حمل و نقل عمومی یا فضاهای عمومی قابل استفاده، مشکلات را بیش از پیش نمایان کرده است. این موارد نشان‌دهنده ضعف در برنامه‌ریزی شهری، ناهماهنگی بین نهادهای مرتبط و بی‌توجهی به اصول توسعه پایدار هستند.
مدیریت شهری ضعیف و غیبت برنامه‌های استراتژیک
به‌نظر می‌رسد مدیریت شهری قائمشهر تنها به اقدامات کوتاه‌مدت و سطحی با اهداف نمایشی اکتفا کرده است. این مدیریت نه تنها فاقد دیدگاه بلندمدت برای توسعه شهر است، بلکه در رفع مشکلات اساسی شهری نیز ناکارآمد بوده است. مشکلاتی نظیر:
عدم برنامه‌ریزی برای احیای صنایع محلی: به‌رغم اهمیت سابق صنعتی این شهر، هیچ تلاشی برای جذب سرمایه‌گذاران، راه‌اندازی مجدد کارخانه‌ها یا ایجاد مراکز صنعتی جایگزین انجام نشده است.
فقدان اقدامات برای ساماندهی دستفروشان: به‌جای ساماندهی و ایجاد بازارهای محلی برای دستفروشان و بازگرداندن نظم به خیابان‌های شهر، تنها شاهد پاکسازی مقطعی و حتی سرکوب این قشر آسیب‌پذیر توسط عوامل شهری هستیم.
بی‌توجهی به توسعه حمل و نقل عمومی: نبود سیستم‌های کارآمد حمل و نقل عمومی باعث افزایش استفاده از خودروهای شخصی شده و این مسئله نه تنها ترافیک شهر را سنگین‌تر کرده، بلکه آلودگی محیط زیست را هم افزایش داده است.
بی‌هویتی معماری شهری و تخریب ارزش‌های تاریخی
شهر قائمشهر، علی‌رغم پیشینه صنعتی و کارگری خود، امروز از نظر معماری و هویتی دچار سردرگمی است. ساختمان‌های تجاری بی‌قاعده و بی‌هویت در کنار بافت‌های فرسوده و متراکم، نشان‌دهنده عدم وجود مقررات مناسب برای طراحی شهری هستند. فقدان توجه به زیباسازی، همگنی معماری و بازسازی فضاهای شهری، محیطی نامطلوب برای زندگی شهروندان ایجاد کرده است. این مشکلات پیامدِ غیبت مدیریت شهری پویا و خلاق است که بتواند هویتی مشخص برای شهر تعریف کند و آن را در عمل اجرایی سازد.
مشکلات اجتماعی و آسیب‌های ناشی از رکود
اقتصاد بیمار قائمشهر، علاوه بر بیکاری و فقر، زمینه‌ساز رشد معضلات اجتماعی از جمله اعتیاد، بی‌خانمانی و نابرابری شده است. بسیاری از خانواده‌های کارگری که زمانی با عزت کار می‌کردند و زندگی شرافتمندانه‌ای داشتند، امروز با مشکلات معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند. این معضلات، در کنار نبود زیرساخت‌هایی برای حمایت اجتماعی نظیر ایجاد فضاهای فرهنگی، ورزشی و اجتماعی برای اقشار آسیب‌پذیر، کیفیت زندگی شهروندان را به شدت پایین آورده است.
قائمشهر، با تمام ظرفیت‌های تاریخی، اجتماعی و اقتصادی خود، امروز نیازمند مدیریتی خلاق، شجاع و استراتژیک است که بتواند از دل بحران کنونی، آینده‌ای روشن برای این شهر و شهروندانش بسازد. مدیریت شهری نباید صرفاً به اقدامات مقطعی و سطحی بسنده کند، بلکه باید با برنامه‌ریزی کلان و چشم‌انداز توسعه‌ای بلندمدت، به‌شکلی مؤثر و شفاف، روند بهبود وضعیت شهر را آغاز کند. آینده قائمشهر نیازمند اصلاحات گسترده است تا این شهر دوباره به عرصه اقتصادی و اجتماعی شمال کشور بازگردد.