مازندشورا:خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: معنای «شوپه» شب پایی مزرعه است. فرهنگ‌های فارسی به این واژه یا به این اصطلاح اشاره‌ای نمی‌کنند، دهخدا «شوپا» را محافظ ستور به شب‌هنگام دانسته است اما در مازندرانی بودن اصل واژه «شوپه» شکی نیست.
مزرعه در مازندران، به‌ویژه شالیزار همیشه با تهدید جانوران جنگل روبرو بود، خوک و گراز و دیگر حیوانات وحشی چون «تشی» که همان جوجه‌تیغی است در تابستان و در فصل کشت و کار، برای کشاورزان خسارت‌بار بوده، آفت‌هایی مهم به شمار می‌آمدند. این جانوران زیان‌بار، دیروقت شب فعال‌شده به مزرعه و آیش‌ها نزدیک می‌شدند. حضور شب پا در مزرعه و در ساعات نیمه‌شب علاج کار بود، او با استفاده از چراغ و برافروختن آتش و ایجاد سروصدا، جانوران را که از گوشه و کنار جنگل بیرون می‌زدند از مزرعه دورنگه می‌داشت.
آیین دشتبانی و شوپه همپای بهار و کشت و کار کشاورزی در مازندران رونق می‌گیرد و از بین روستاییان یک نفر به‌عنوان شوپه و دشتبان برای محافظ از مزارع روستاییان انتخاب می‌شود. کار شب پا یا دشتبان نوعی چوپانی دام‌ها است تا از ورود حیوانان اهلی و وحشی به مزارع گندمزار یا شالیزار که فصل برداشت آن نزدیک است جلوگیری کند.
دشتبان یا شوپه، صبح‌ها همپای طلوع آفتاب دام‌ها به‌ویژه گاوها را برای صحرا به چرا می‌برد و مراقبت می‌کند تا دام‌ها به گندمزارها نزدیک نشود و دسترنج کشاورزان را از بین نبرد. قدیم‌ترها کار شب‌پاها یا دشتبان کمی سخت‌تر بود و آنان مجبور بودند شب‌ها نیز در سرمزارع به صبح رسانند و از ورود حیوانان وحشی مانند خوک و گراز به مزارع و شالیزارها جلوگیری کنند.
شوپه یا دشتبان محافظ مزارع و محصولات زراعی کشاورزان منطقه است و این کار تا پایان فصل برداشت ادامه دارد
آیین دشتبانی یا شوپه سالهاست که از آخرین ماه فصل بهار تا نیمه‌های مردادماه در روستاهای کوهستانی کجور نظیر، چورن، چمرکوه، چناربن و روستاهای اطراف رواج دارد. حمزه علی ترک که عنوان دشتبان در روستای چناربن فعالیت می‌کند می‌گوید: شوپه یا دشتبان محافظ مزارع و محصولات زراعی کشاورزان منطقه است و این کار تا پایان فصل برداشت ادامه دارد.
وی که شب‌ها چراغ به دست در حریم روستا، مزرعه‌گردی می‌کند، ادامه می‌دهد: بیشترین خسارت به مزارع کشاورزی گندم و جو ناشی از حمله گرازها و خوک‌ها است و دشتبان باید مراقبت کند تا این حیوانان به دسترنج کشاورزان لطمه نزند.
به گفته این کشاورز، فصل برداشت گندم و جو در مزارع چناربن و چورن امسال زودتر از سالهای قبل شروع می‌شود و از اوایل تیرماه شاهد برداشت محصولات خواهیم بود.
وی بابیان اینکه آیین دشتبانی و شوپه درگذشته با مراسم‌های خاصی همراه بود ادامه می‌دهد: دستمزد دشتبان بسته به میزان سطح کشت و برداشت محصولات زراعی و با توافق با مالک زمین پرداخت می‌شود و هرسال دشتبان از بین افرادی که متقاضی این کار هستند، برگزیده می‌شود.
نیکزاد ترک دهیار روستای چناربن کجور نیز آیین دشتبانی را از مشاغل مهم روستایی برشمرد و گفت: درواقع همه امید کشاورزان بعد از خدا به دشتبانان و شب‌پاهاست تا میزان خسارت احشام اهلی و وحشی به مزارع کاهش یابد.
وی ادامه می‌دهد: دشتبان هرروز سحر دام‌های اهلی را به صحرا می‌برد و تلاش می‌کند تا گاوهای روستاییان به مزرعه نزدیک نشود.
تشنگی ۳۰۰ هکتار از گندمزارها
این کشاورز روستایی با اشاره به کم‌آبی در روستای چناربن تصریح می‌کند، ۳۰۰ هکتار از مزارع گندمزار و جو در منطقه وجود دارد که هرسال از سطح کشت آن به دلیل کم‌آبی و هزینه‌های بالای تولید کاسته می‌شود.
وی خواهان توجه مسئولان برای رفع مشکلات کم‌آبی روستاییان منطقه شد و گفت: هزینه‌های بالای تولید سبب شده تا علاقه به کشت و کار کشاورزی کمتر شود و برخی از روستاییان نیز درصدد فروش مزارع خود هستند.
شوپه گر شب را در بالای نفار با سروصدای بسیار و های و هوی گاه‌وبیگاه خود به صبح می‌رساند. درگذشته سروصدای شوپه گرها هم باهم متفاوت بود و آن‌ها حتی از سروصدای یکدیگر در دل شب همدیگر را می‌شناختند. شوپه گر برای ایجاد سروصدا برای جلوگیری از ورود خوک‌ها به مزرعه از هر وسیله‌ای که می‌توانند استفاده می‌کنند، ازجمله وسایل مورداستفاده برای شوپه پیت‌های حلبی بود. شوپه گران برای فراری دادن خوک‌ها دم غروب به پیت‌های حلبی می‌کوبیدند و با آن صدایی طبل درمی‌آوردند و خوک‌ها را فراری می‌دادند.
شوپه و نگهبانی شب در مزارع شالیزاری مازندران نیز حال و هوای خاصی دارد، اگرچه بسیاری از شالیزارهای مازندران به زیر تیغ ساخت‌وساز و تغییر کاربری رفت اما هنوز آیین شب پایی کشاورزان در مزارع باقیمانده برای حفاظت محصولات از حمله حیوانات وحشی ادامه دارد و نوای خوش شوپه ها که می‌خواند « اشون بفت ومه بالای نفار» (دیشب خوابیده بودم بالای نفار برای حفاظت و شب پایی) به گوش می‌رسد.
در مازندران بیش از ۴۵ نوع محصول زراعی قابل‌کشت است که مهم‌ترین آن‌ها برنج، گندم، جو، سویا، کلزا، ذرت، نباتات علوفه‌ای، انواع سبزی و صیفی‌جات است، از مهم‌ترین محصولات کشاورزی مازندران، برنج است که در سطح بیش از ۲۱۰ هزار هکتار و نیز ۳۲ هزار هکتار نشاء مجدد و حدود ۵۵ هزار هکتار پرورش رتون با تولید حدود یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تن شلتوک کشت می‌شود که این میزان، ۳۸ درصد سطح و ۴۲ درصد تولید برنج کشور را به خود اختصاص داد.