مازندشورا: گزارش های رسمی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی نشان می دهد که بیش از 20 درصد از کودکان ایرانی دچار اضافه وزن هستند و این آمار بیش از هر جائی در مدارس کشور خودنمائی می کند که هر روز بر تعداد دانش آموزان تپل اضافه می شود.
تپل بودن نوزاد و کودک در فرهنگ ایرانی همواره یک تمایل قلبی برای پدران و مادران بوده ، زیرا از یک سو نمایانگر توانگری خانواده و سلامت کودک بوده و از سوی دیگر کودکان را دوست داشتنی تر جلوه می داد.
با این وصف ، در دنیای مدرن دیگر تپل بودن معنی سنتی اش را از دست داده و مانند تمامی واژه ها حتی دچار وارونگی معنائی شده تا آنجا که هم کودک و هم خانواده اش را خجالت زده می کند و دقیقا به همین علت نیز مراجعه به متخصصان تغذیه برای کاستن از وزن و چربی اولین و آخرین نسخه ای است که برای خود و کودکانشان می پیچند.
این در حالی است که متخصصان علم تغذیه و پزشکان متخصص کودکان و نوزادان با اشاره به تغییر سبک زندگی در دنیای مدرن بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند کشور ما بر ضرورت کنترل تغذیه از دوران جنینی تاکید دارند و بر این باورند که این کنترل باید در دوران نوزادی و کودکی نیز جدی گرفته شود تا نوجوان و جوان سالم تحویل جامعه شود.
** تغذیه ، فاکتور مغفول در الفبای توسعه
تغذیه مناسب بویژه در دوران جنینی ، دوره نوزادی و سال های اولیه زندگی کودک در رشد ضریب هوشی و توانمندی جسمی و ذهنی بسیار موثر و نتیجه آن پرورش نسلی توانمند در مسیر تولید دانش های مختلف و توسعه کشور است، امری که هنوز به صورت جدی به آن اهمیت داده نمی شود.
به اعتقاد کارشناسان بهداشت و متخصصان تغذیه ، بهترین و موثرترین زمان برای آموزش تغذیه صحیح ، دوران کودکی است که حساس ترین مرحله زندگی برای شکل گیری عادت های تغذیه ای مناسب و پیشگیری از بیماری های غیرواگیردار محسوب می شود ، در عین حال که تغذیه نامناسب در این دوره به دلیل سرعت رشد و تمایز سلولی ، پیامدهای بسیار شدیدتر و ماندگارتر از دوران بعدی در پی دارد.
بسترسازی رفتارهای تغذیه ای صحیح در خانواده باعث خواهد شد تا در صورت برخورد کودک با روش و رفتارهای تغذیه ای نامطلوب همسالان در محیط هایی چون مهد کودک یا دبستان ، تحت تاثیر قرار نگیرند و چرخش رفتاری نامناسب در وی ایجاد نشود.
به دلیل عدم توجه به اهمیت بحث و نحوه تغذیه مناسب، اضافه وزن و چاقی در کودکان یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در قرن 21 در جهان و از جمله در کشور ما به شمار می رود که روند رو به گسترشی را طی می کند. در کنار این مورد عدم توجه به اصول تغذیه مناسب در کودکی پیامدهایی چون کوتاهی قد ، فیزیک ناخوشایند و مهم تر از آن عدم رشد متناسب ذهنی و مغزی را نیز به دنبال دارد که نسل اجتماعی سازنده ای ایجاد نخواهد کرد.
** منحنی زیبائی سرنوشت ساز
یک متخصص تغذیه با اشاره به اهمیت تغذیه کودکان به عنوان عاملی موثر در ایجاد جامعه ای سالم از نظر فیزیکی و روانی گفت: مردم باید حق خود بدانند که اطلاعات جامع و درست در مورد تغذیه و روند صحیح رشد کودکانشان در زمان مناسب لازم در اختیار آنها قرار گیرد.
دکتر اکبر فاضل ملکشاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : کودک از ابتدا باید در کانال رشد مناسب خود قرار گیرد ، در حالی که مشاهده می شود بسیاری از نوجوانان پس از دوره بلوغ برای افزایش قد به متخصص مراجعه می کنند که راهکارهای کمتری برای این امر وجود دارد.
وی رشد قدی ، سلامت روح و روان و تناسب وزنی را از فاکتورهای مهم منحنی رشد برشمرد و ادامه داد : منحنی رشد باید از همان بدو تولد در سیستم بهداشت پیگیری شود و راهکارهای ساده و کابردی را برای این امر بهورزان در اختیار والدین قرار دهند.
این متخصص تغذیه تاکید کرد : وظیفه کارشناسان و بهورزان در مراکز بهداشتی شهر و روستاهاست تا علاوه بر ارائه اطلاعات کاربردی ، والدین را از روند رشد مناسب و اصول تغذیه درست در دوران کودکی فرزندان آگاه سازند تا این روند در بزرگسالی و ادامه زندگی نهادینه و به طور صحیح دنبال شود.
** آرامش ، تغذیه مناسب روح و روان برای کودکان
آن قدر که خانواده ها در سال های اخیر و در زندگی مدرن به تغذیه جسمی کودکانشان بهاء می دهند ، تغذیه روح و روانشان را نادیده می گیرند و حتی بسیاری از خانواده ها از این موضوع که آرامش مهم ترین تغذیه برای روح و روان است و در عین حال بر جذب مناسب تغذیه بر جسم هم اثر می گذارد ، بی اطلاع هستند.
مشت نمونه خروار در این زمینه ، استرس هائی است که در فرصت های مختلف برای آنچه که تربیت درست تلقی می شود ، بر کودکان وارد می شود که مهم ترین آن استرس های شب امتحانی است .
دکتر فاضل ملکشاه با تاکید بر ضرورت کاهش استرس برای کودکان و نوجوانان بویژه در دوران امتحانات دانش آموزان ، گفت : استرس به سلامت روح و روان آسیب می زند و اگر قرار است به اصول صحیح تغذیه توجه کنیم باید به این موضوع نیز توجه ویزه شود چرا که استرس های وارده بویژه در در شب های امتحانات رشد قدی کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد.
وی افزود : شیوه غلط زندگی باعث شده که با افزایش کودکان چاق در جامعه مواجه شویم به طوری که این مساله در استان مازندران به وفور مشاهده می شود ، تا جائی که چاق ترین نوجوانان کشور را در این استان داریم و بخشی از این به خاطر غفلت والدین است.
او به اهمیت فعالیت بدنی و تاثیر آن در تغذیه اشاره کرد و گفت : بسیاری از والدین کودکان خود را به انجام بازی ها و سرگرم شدن در منزل وادار می کنند که این مساله باعث کم تحرکی کودک و افزایش وزن می شود.
دکتر فاضل افزود : مصرف منابع غذایی که نمک بالایی دارند همانند انواع تنقلات، پفک و به اصطلاح هله هوله هایی با ارزش غذایی کم که توسط کودکان و نوجوانان مصرف می شود ، موجب دفع کلسیم بدن می شود و این ماده معدنی مهم ترین فاکتور در افزایش قد کودک است.
وی خواب مناسب و بموقع بویژه در شب را نیز به دلیل ترشح هورمون های لازم بدن در زمان لازم، در رشد قد موثر دانست و گفت : این نکته در حال حاضر به درستی رعایت نمی شود و شرایط نیز به عدم تناسب عوامل افزایش قد دامن می زند.
فاضل با انتقاد از پخش دیرهنگام برخی برنامه های تلویزیونی مورد علاقه کودکان و نوجوانان که موجب دیرخوابی آنها می شود ، اظهار داشت : آسیب این امر 10 تا 15 سال آینده در جامعه مشهود خواهد بود.
وی به اهمیت مصرف لبنیات کم چرب و کلسیم جذب شده بدن کودکان از سوی این ماده غذایی و تاثیر آن در رشد قدی تاکید کرد و گفت: والدین باید از نقش مصرف لبنیات و سبزیجات در سبد غذایی کودک مطلع شوند و فرزندان خود را از کودکی به مصرف این مواد غذایی عادت دهند
این متخصص تغذیه توصیه های کاربردی برای افزایش قد کودکان را شامل خواب بهنگام و مناسب، ورزش صبحگاهی، مصرف لبنیات کم چرب، عدم مصرف منابع غذایی حاوی سدیم زیاد، کاهش استرس، افزایش فعالیت بدنی و مصرف متعادل پروتئین عنوان کرد.
همه افراد مخصوصا کودکان علاوه بر سه وعده اصلی غذا به میان وعده احتیاج دارند که کودکان با توجه به نیاز بیشتر و حجم معده کمتر میتونند بیشتر از یک میان وعده میل کنند که بهترین آن ترکیب نان و پروتئین از جمله پنیر و در کنار آن میوه است.
** ضرورت تدوین برنامه ملی پیشگیری از چاقی
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم گفت : با توجه به اینکه حدود 20 درصد کودکان و نوجوانان کشور دچار اضافه وزن و چاقی هستند ، تدوین و اجرای یک برنامه ملی به منظور پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان امری ضروری است.
جلال نوروزخانی افزود : پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر بعنوان یک اولویت اصلی وزارت بهداشت مطرح است و در میان عوامل خطر این بیماریها چاقی یک ریسک فاکتور اصلی است.
وی تاکید کرد : با توجه به روند رو به افزایش چاقی کودکان و احتمالی تداوم آن در بزرگسالی باید راهکارهای پیشگیری از چاقی کودکان از جمله اجرای برنامه های جامع ترویج تغذیه سالم و کاهش مصرف غذاهای ناسالم و نوشیدنی های شیرین و برنامه های افزایش فعالیت جسمی و کاهش کم تحرکی کودکان و نوجوانان جدی گرفته شود.
او افزود : مراقبت های قبل و حین بارداری و پس از آن، فراهم کردن راهکارهای حمایتی برای سبک زندگی سالم از جمله رژیم غذایی سالم، خواب و فعالیت جسمی مناسب در سال های اول زندگی کودک در روند تغذیه مناسب و اصولی اثرگذار است.
نوروزخانی با تاکید بر اهمیت تغذیه از قبل از تولد ، گفت : تدوین و اجرای برنامه های جامع برای ترویج محیط آموزشی سالم با آموزش بهداشت ، تغذیه سالم و فعالیت جسمی برای کودکان سنین مدرسه و نوجوانان و ارائه خدمات خانواده محور مبتنی بر سبک زندگی سالم جهت کنترل وزن کودکان از جمله راهکارهای مطرح شده وزارت بهداشت است.
وی افزود : تغییر در شیوه زندگی مانند رفتارهای غذایی نامناسب و کاهش فعالیت بدنی از جمله مصرف بی رویه فست فودها ، نوشابه های قندی ، تنقلات تجارتی پرکالری مثل انواع چیپس و استفاده طولانی مدت از بازی های رایانه ای از دلایل افزایش اضافه وزن و چاقی در کودکان هستند.
نوروزخانی گفت : چاقی دوران کودکی نه تنها وابسته به رفتار کودکان است، بلکه به طور فزاینده ای وابسته به توسعه اجتماعی و اقتصادی و سیاست های تولید و واردات مواد غذایی ، قیمت گذاری و یارانه ها و فرآوری مواد غذایی، توزیع و بازاریابی و همچنین فرهنگ سازی و آموزش تغذیه در دوران زندگی است.
** آماده سازی پیش بارداری ، گام نخست
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران یکی از پدیده های عصر حاضر را تولد نوزادان سنگین وزن توسط مادران چاق برشمرد و تاکید کرد : در تدوین برنامه ملی پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان باید مراقبت های قبل از بارداری برای شروع یک بارداری سالم نیز درنظر گرفته شود.
وی افزود : زنانی که قبل از بارداری دچار اضافه وزن و چاقی هستند قبل از باردار شدن باید بادریافت مراقبت های لازم به وزن مطلوب برسند در غیراینصورت شانس تولد نوزاد با وزن بیشتر از 4 کیلو گرم را بیشتر دارند که این این نوزادان ریسک اضافه وزن و چاقی دربزرگسالی را دارند.
نوروزخانی گفت : نحوه تغذیه کودک پس از تولد نیز نقش مهمی در بروز اضافه وزن و چاقی کودک دارد، کودکانی که در 6 ماه اول به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند در مقایسه با کودکان غیرشیرمادر خوار شانس چاقی کمتر است.
وی افزود : الگوی غذایی نادرست بویژه دریافت کالری اضافی در سال های اول زندگی در تغذیه تکمیلی ، تغذیه در سال های اول تا پنجم با رفتار های غذایی نادرست در خانواده با توجه به الگوگیری کودکان ، استفاده از فست فودها، تحرک بدنی ناکافی و عوامل متعدد دیگری در بروز اضافه وزن و چاقی کودکان و نوجوانان نقش دارند.
به گفته وی ، باید در برنامه جامع پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی کودکان نوجوانان که در استان مازندران قراراست به عنوان پایلوت کشوری اجرا شود ، به این موارد پرداخته شود.
** شیر مادر ، معجزه خوش تیپ پروری
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشتی مازندران تغذیه با شیر مادر را یکی از راهکارهای اولیه برای داشتن فرزندی سالم با اندامی متناسب برشمرد و گفت : از لحظه تولد تا حدود 6 ماهگی شیر مادر بهترین غذا و آشامیدنی برای رشد کودک است و وی را از اسهال و سایر بیماریهای شایع مصون نگه می دارد و در صورت تمایل مادر، تغذیه با شیر تا 2 سالگی یا بیش از آن می تواند ادامه یابد.
وی افزود : شیر مادر حاوی 6 درصد پروتئین و 45 درصد هیدرو کربنات است در حالی که که این ارقام در شیر خشک به ترتیب 20 و 30 درصد است ، از این رو کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر وزن گرفته و 15 تا 20 درصد کمتر در معرض خطر چاقی قرار دارند.
نوروزخانی گفت : بیشتر نوزادان حدود 6 ماهگی ، علاوه بر شیر مادر به سایر غذاها نیازمند می شوند و شروع تغذیه کودکان با غذاهای نیمه جامد باید به صورت تک تک باشد تا حساسیت کودک نسبت به مواد غذایی مشخص گردد، معمولا شروع تغذیه کودک با غلات به خصوص برنج بهتر از سایر اقلام غذایی است.
این کارشناس تغذیه افزود : نباید به تمامی غذاهای کودکان شکر و نمک اضافه شود همچنین زمان غذا دادن به کودک نیز حائز اهمیت است، زیرا ممکن است بعد از غذای کمکی، کودک تمایلی به شیر مادر نشان ندهد، طی روز کودک نباید بیش از 4 ساعت گرسنه بماند.
وی ادامه داد : بهترین راهنما برای تغذیه کودک در این دوره اشتهای نوزاد است ، مادر نباید غذای خاصی را کودک از آن متنفر است به زور و اصرار به او بخوراند با توجه به اینکه معده کودک کوچکتر از معده بزرگسالان است و نیاز به انرژی فراوان دارد، به کودک چندین بار در روز غذا بدهند و همواره از غذای تازه استفاده کنند.
نوروزخانی با تاکید بر اهمیت وزن کردن نوزاد از 6 ماهگی تا سه سالگی ، گفت : نوزادی که قبل از 6 ماهگی به اندازه کافی وزن اضافه نکرده، ممکن است به دفعات بیشتری نیازمند تغذیه با شیر مادر باشد، بعضی اوقات مساله این است که به نوزاد آب داده می شود، این امر اغلب باعث می شود که کودک شیر کمتری بخورد.
** تاباندن نور بر گرهگاههای چاقی ساز
با فرض این که برای داشتن نسلی سالم و خوش اندام بدون رنج چاقی همه مقدمات در خانه و خانواده آماده شود ، ولی بخشی از دوران کودکی و تغذیه به مدرسه ارتباط پیدا می کند ، جائی که بوفه های آن نقش بی همتائی در خوراندن مواد غذائی فاقد ارزش و در عین حال چاقی آفرین ایفاء می کنند .
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشتی مازندران گفت : خوردن میوه‌ و سبزیجات در زمان زنگ تفریح برای دانش‌آموزان بهترین تغذیه است و بوفه مدارس بهتر است به جای فروش مواد غذایی کم اهمیت و بی‌ارزش چون چیپس، پفک، اسنک، شکلات، کیک و میوه خدیداری کنند و به صورت دانه ای به دانش آموزان عرضه کنند.
وی افزود: آب میوه های طبیعی نیز به دلیل ایجاد نشاط، میوه‌های خشک‌شده و برگه‌ها به دلیل برخورداری از مواد مغذی مانند روی، مس، آهن، منیزیم و ویتامین 'ای' که برای بسیاری از کودکان و نوجوانان جذاب می‌باشد و ساندویچ‌های متنوع از جمله نان و پنیر و سبزیجات، پنیر و گردو که سرشار از منیزیم، فسفر و مس است و برای تقویت هوش دانش‌آموزان مناسب می‌باشد، نان و تخم‌مرغ و کره که ساندویچی سرشار از پروتئین و کالری است از جمله مواد غذایی است که باید در سبد میان وعده کودک گنجانده شود.
به نظر میرسد افزایش سطح آگاهی خانواده ها و کودکان و نوجوانان در زمینه عادات صحیح شیوه زندگی، عادات تغذیه ای و فعالیت فیزیکی، بهبود عملکرد خانواده هاو کودکان و نوجوانان در زمینه پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی، افزایش درصد کودکان و نوجوانانی که حداقل 60 دقیقه در روز فعالیت بدنی دارند، حفظ و جلوگیری از افزایش میزان شیوع اضافه وزن و چاقی کودکان و نوجوانان، افزایش تعداد و تنوع برنامه های آموزشی صدا و سیما، افزایش تسهیلات و فضا های ورزشی، افزایش تعداد پایگاههای تغذیه سالم در مدارس، افزایش تعداد رستوران های حامی سلامت، افزایش تعداد مهد های کودک دارای برنامه غذایی صحیح و مطابق با آیین نامه تغذیه کودکان و وعده های اصلی و میان وعده های غذایی از جمله راهکارهای نهادینه شدن اصول تغذیه صحیح در جامعه است.
به گفته مسئولان بهداشتی مازندران ، کودکان و نوجوانان این استان چاقند ، هرچند آماری جدید از درصد چاقی این کودکان نسبت به میانگین کشوری وجود ندارد ، اما بی شک با بی توجهی به اهمیت این مساله بویژه از سوی خانواده ها در آینده با نسلی غیراستاندارد و همراه با تبعاتی از چاقی چون فشار خون و بیماران قلبی عروقی مواجه خواهیم بود.
خبرنگار : فاطمه رحمتی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
3009/1654

اجتماعي

بهداشت و درمان

تغذيه كودكان

اضافه وزن