مازندشورا: در این زمینه گفت‌وگویی با محمدرضا پارسایی مدیر گروه بیماری‌های واگیردار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ترتیب داده که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.
فارس: شپش جزو چه بیماری‌های محسوب می‌شود؟ آیا بیماری نادر است؟
یکی از وظایف نظام بهداشتی، بیماریابی بیماری‌های مهم از نظر سلامت همگانی و تأمین تمهیدات لازم برای پیشگیری، کنترل و مبارزه با این بیماری‌ها است.
شپش یکی از انواع شش‌گانه بیماری‌های انگلی اپیدرم پوست است که با وجود پایین بودن بار بیماری به‌دلایل مختلف، بار اجتماعی بالایی دارد و به همین علت معمولاً از سوی جوامع علمی و سازمان‌های بهداشتی مورد غفلت قرار می‌گیرند.
شپش سر در میان تمامی اقشار جامعه یافت شده ولی در جوامع برخوردار یک بیماری نادر محسوب می‌شود.
نادر بودن بروز بیماری در کشورهای مختلف دال بر فقدان مطلق بودن آن نبوده و موارد ابتلا به ان به کرات از کشورهای توسعه یافته نیز به موازات بروز کم و بیش بیماری در جوامع در حال توسعه گزارش می‌شود.
فارس: عوامل مؤثر در بروز و شیوع شپش چیست؟
مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز و شیوع بیماری، شلوغی و ازدحام، استفاده مشترک از وسایل و پوشاک فردی ، تحرکات جمعیتی، سطح پایین بهداشتی، بی‌توجهی اولیا به‌ویژه والدین، فقدان دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی ، درمان نامناسب و بدنامی و باورهای غلط رایج و درمان نامناسب است.
فارس: تشخیص بیماری به چه صورت است؟
با وجود سهولت تشخیص، احتمالاً به‌دلیل کاهش چشمگیر بیماری در جوامع طی دهه‌های گذشته، این بیماری در سطح خانوار و واحدهای ارائه‌کننده خدمات بهداشتی درمانی و سایر سازمان‌های اجتماعی مورد توجه قرار نگرفته و همین غفلت می‌تواند عامل خطری برای گسترش بیماری در سطح جامعه باشد.
فارس: شپش در چه زمانی از سال شیوع بیشتری دارد؟
شپش سر همه ساله در فصل پاییز در برخی کانون‌های تجمع از جمله مدارس به‌ویژه مدارس دخترانه شیوع بیشتری یافته و با اقدامات و مداخلات طبی و بهداشتی با هماهنگی و همکاری صمیمانه مدیران سازمان‌های مسؤول این مراکز روبه افول می‌گذارد.
این بیماری با نسبت بالایی جنس مونث را درگیر کرده و در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است.
فارس: وضعیت بیماری شپش در استان مازندران به چه صورت است؟
موارد بیماری در استان مازندران طی سه سال گذشته حدود 1.5برابر شده است که نیازمند توجه جدی و همه‌جانبه مدیران مدارس و واحدهای بهداشتی درمانی سراسر استان است.
حضور مستمر و مسؤولانه کارکنان بهداشتی در نزدیک‌ترین نقطه تماس با مردم (خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های بهداشتی) فرصت مطلوبی برای آحاد جامعه است که از خدمات مشاور‌ه‌ای، مراقبتی، تشخیصی و درمانی در مورد این بیماری و سایر خدمات بهداشتی بهره‌مند شوند.
همکاری و هماهنگی بسیار خوب ایجاد شده بین سازمان آموزش و پرورش استان و دانشگاه علوم پزشکی مازندران و واحد های تابعه در سراسر استان امکان استفاده از ظرفیت مشترک برای مبارزه با این بیماری را مضاعف ساخته است.
امید است با همکاری بیماران، خانواده‌ها و مدیریت مدارس سراسر استان شاهد کاهش چشمگیر بیماری در سطح استان و تداوم آن در سال‌های اتی باشیم.
فارس: راه‌های درمان بیماری شپش به چه صورت است؟
در تمامی موارد آلودگی به انواع شپش، اساس درمان متأثر از رعایت دقیق اصول بهداشت فردی و دسترسی و انجام استحمام منظم و امکان تعویض منظم و صحیح البسه است .
در درمان آلودگی به انواع شپش باید درمان اپیدمیولوژیک شناسایی منابع و مخازن آلودگی از طریق بررسی اعضای خانواده و موارد تماس و درمان دسته‌جمعی آنها به‌عنوان زیربنای عملکرد کنترلی مورد توجه قرار گیرد.
در این درمان ضروری است شانه، برس، کلاه، روسری، بالش، ملحفه و سایر وسایل شخصی که در انتشار آلودگی نقش دارند نیز از نظر رفع آلودگی به رشک و شپش مورد توجه قرار گیرد.
در تمامی موارد باید افراد درمان شده یک هفته بعد از درمان اولیه تحت درمان مجدد قرار گیرند علاوه بر این تأکید می‌شود در آموزش مراقبت افراد آلوده به‌ویژه دانش‌آموزان به مسائل روانی و اجتماعی فرد آلوده و خانواده وی توجه شود و از هرگونه توهین و آزار روانی پرهیز شود.
شست‌وشوی مرتب سر با صابون و شامپو و آب گرم تعداد شپش‌های بالغ را کاهش می‌دهد.
فارس: برای درمان بیماری چه داروهایی توصیه می‌شود؟
فرآورده پرمترین یک درصد به‌عنوان داروی انتخابی در درمان بیماری توصیه شده است و به‌صورت شامپو، محلول سرشوی، پودر لوسیون و کرم در بازار موجود است.
نحوه استفاده از شامپوی پرمترین به این صورت است که ابتدا موها را با شامپوی معمولی شست‌وشو داده شود، پس از اینکه آب موها گرفته شد (موها مرطوب باشد) و سپس با شامپو یک درصد موها را کاملاً آغشته شده (لازم است تمامی موها و کف سر فرد آلوده کاملاً به شامپوی پرمترین آغشته شود.
موهای آغشته به شامپو پس از مدت 10 دقیقه با آب فراوان شسته شود سپس با شانه دندانه ریز و زیر فشار آب نسبت به حذف شپش‌های مرده و رشک اقدام شود که توصیه ما این است یک هفته بعد درمان تکرار شود.
همچنین باید گفت این مشتقات موجب مسمومیت نمی‌شود و اثر ابقایی بر موهای سر دارد و اثر آن تا یک هفته در مو باقی می‌ماند.
فارس: آیا استفاده از شامپو و محلول برای از بین بردن شپش و رشک کفایت می‌کند؟
هیچ یک از ترکیبات نمی‌توانند تخم ها را که به موها چسبیده‌اند از آن جدا کنند در هر دو مورد پس از درمان لازم است با استفاده از محلول آب و سرکه نسبت به جدا کردن رشک ها از مو اقدام شود و بعد از 30-20 دقیقه با آب فراوان و شانه دندانه ریز شست‌وشو شود و همچنین پس از خشک شدن موها نسبت به جداسازی تک تک رشک‌ها با انگشت اقدام شود.
فارس: آیا کوتاه کردن موها تأثیری در درمان شپش دارد؟
کوتاه کردن موها در درمان شپش تأثیری ندارد ولی برای تسهیل در امر شانه کردن و رشک‌زدایی کمک‌کننده است.
کوتاه کردن موی سر متناسب با مقتضیات اجتماعی گروه سنی بوده و فقط در جنس مذکر قابلیت توصیه دارد.
فارس: علل عدم موفقیت در درمان شپش چیست؟
درمان نامناسب، عدم پذیرش درمان، تشخیص نادرست، درمان ناکافی، عدم تکرار درمان بعد از 7روز، عدم برداشتن تخم‌های زنده شپش، نیاز به ریشه‌کنی آلودگی از محیط زیست، آلودگی‌های مجدد و مقاومت در برابر شپش‌کش‌ها از دلایل عدم موفقیت در درمان محسوب می‌شود.
فارس: طی درمان شپش در صورت مواجهه با خارش چه مواردی توصیه می‌شود؟
درمان علامتی خارش پدید آمده هر سه نوع شپش عبارت است از تجویز آنتی هیستامین‌ها، مثل هیدروکسی زین، توسط پزشک معالج و در صورت وجود عفونت ثانویه باکتریال که عمدتاً استافیلوکوک طلایی است باید هر چه سریعتر درمان آنتی بیوتیک را برای حداقل به مدت 10 روز شروع شود.
وسایل شخصی و پوششی نظیر کلاه، روسری و امثال اینها باید با ماشین لباسشویی و در حرارت بالا شسته و خشک شوند؛ خشک شویی نیز تاثیر خوبی دارد در غیر این صورت باید به مدت 30 دقیقه با آب جوشانده شوند تا هم شپش و هم رشک‌ها از بین بروند.
فارس: توصیه‌های بهداشتی مهم برای مبارزه با آلودگی به شپش چیست؟
برای مبارزه با شپش باید به‌طور کامل مشخصات زیستی، رفتارها و خصلت‌های آن به جامعه آموزش داده شود.
رعایت بهداشت فردی مهم‌ترین تأثیر در پیشگیری از آلودگی به شپش را دارد، استحمام مرتب و منظم ، شانه کردن موهای سر در روز به دفعات مختلف، تمیز کردن و شست‌وشوی منظم برس و شانه و لباس‌‌ها، روسری و کلاه و دیگر وسایل شخصی از اصول مهم پیشگیری از شپش است.
فارس: در شرایط گسترش آلودگی به شپش تن توصیه شما چیست؟
آموزش به مردم در مورد شست‌وشوی لباس و ملحفه در آب جوش به مدت 30 دقیقه و یا استفاده از ماشین لباسشویی و خشک کن و اتو کردن منظم لباس و به‌ویژه درزهای آن برای از بین بردن شپش ورشک مهم است.
پرهیز از تماس لوازم شخصی و لباس‌های افراد آلوده و عدم استفاده از کلاه و شانه و برس دیگران باید به‌صورت منظم به مردم آموزش داده شود.
در موارد آلودگی بسیار شدی ، شپش سر حتی از طریق پشتی صندلی اتومبیل و اتوبوس ، سالن‌های اجتماعات و سمینارها نیز منتقل می‌شود و این‌گونه راه‌های انتقال باید به مردم آموزش داده شود.
هنگام ورزش و بازی و سایر فعالیت‌های بدنی به‌دلیل گرمی و تعریق بدن ، شپش تن لباس را ترک کرده و در نتیجه افراد و دانش‌آموزان همجوار را آلوده می‌سازد.
فارس: مهم‌ترین امر در مهار شپش دانش‌آموزان چیست؟
روزانه موی سر و در صورت لزوم لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی بازدید شود.
پس از انجام درمان ضد شپش ، احتمال انتقال آلودگی از بین می‌رود لذا منعی برای حضور دانش‌آموزان در مدارس وجود ندارد.
فارس: بیشترین میزان آلودگی در چه مواردی دیده می‌شود؟
بیشترین میزان آلودگی در دانش‌آموزان مقاطع مختلف به‌ویژه مقطع ابتدایی و در دختران گزارش شده، لذا پیشگیری و کنترل آلودگی دانش‌آموزان به پدیکلوزیس شپش سر در مدارس استان از مهم‌ترین فعالیت‌های اجرایی محسوب می‌شود.
فارس: باورهای غلط در باره شپش سر چیست؟
آلودگی به شپش سر فقط محدود به مناطق فقیر که دسترسی به آب و صابون ندارند است؛ در حالی‌که شپش سر در برابر آب و صابون مقاومت دارد هر شخصی با هر وضعیت بهداشت فردی ممکن است آلوده شود.
شپش سر می‌تواند بپرد یا پرواز کند و از فردی به فرد دیگر منتقل شود ولی شپش سر به‌دلیل نداشتن بال قادر به پرواز نیست فقط می‌تواند با جابه‌جایی هوا از لای موهای سر حرکت کند و بدین ترتیب به نظر می‌رسد که پرواز می‌کند و شپش هرگز قادر به پریدن نیست.
همه بچه‌های آلوده به شپش سر دچار خارش می‌شوند؛ در حالی‌که در آلودگی به شپش سر ممکن است تا 4 الی 6 هفته هیچ‌گونه علائم یا نشانه‌ای وجود نداشته باشد، این بدین معنی است که کودک شاید آلوده به شپش سر باشد اما علائم و نشانه‌های آلودگی از جمله خارش تا یک ماه به تأخیر بیفتد.
باور غلط دیگر شپش در فرش، تخت خواب، پوشاک و روی کاناپه نیز می‌تواند زندگی کند؛ ولی شپش، دور از بدن انسان حداکثر تا 48 ساعت می‌تواند زنده بماند بعد از جدا شدن از مو و افتادن در رخت خواب یا لباس، در صورت عدم انتقال به فرد دیگر بعد از 2 روز می‌میرد.
لازم است برای تمیز کردن منزل تمام اسباب و وسایل از شپش پاک شوند در این صورت آلودگی وجود نخواهد داشت؛ انتقال آلودگی فقط از راه مستقیم نیست ممکن است از راه‌های غیر مستقیم از جمله روسری، کلاه ، کش موی سر یا کلاه‌های ایمنی صورت گیرد.
اگر کودک من سر خود را بخاراند بدین معنی است که دچار آلودگی به شپش شده است، علامت خارش سر دلیلی بر وجود شپش سر نیست ممکن است فرد آلوده به شپش سر باشد اما فقط تخم زنده در بین موها باشد تخم رشک ممکن است خالی باشد و تبدیل به شپش فعال نشود همچنین تخم شپش ممکن است با گرد و غبار، شوره سر ،ماسه و قطره‌های ژل سر نیز اشتباه گرفته شود.
شپش سر بلافاصله بعد از درمان از بین می رود ولی شپش سر ممکن است تا 24 ساعت بعد از درمان زنده بماند و بعد از آن از بین برود.
تمام اعضای خانواده فرد آلوده باید درمان شوند ولی درمان فقط در افراد آلوده خانواده انجام می‌شود و باید یک تا دو هفته بعد از درمان، پیگیری از نظر رفع آلودگی انجام و در صورت نیاز برای درمان مجدد اقدام شود.
فارس: صحبت پایانی.
طول موی سر در آلوده شدن به شپش سر نقشی ندارد و امروزه در صورت رعایت مسائل بهداشت فردی و دسترسی به درمان مناسب، کوتاه کردن موی سر ضروری نیست.
انتهای پیام/86034/ج