اختصاصی مازندشورا - سرویس شوراها: در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان که مرجع تایید صلاحیت نهایی کاندیداهای انتخابات مجلس شورای اسلامی است، با پدیده‌ی جدید (بی‌شماری داوطلبان) مواجه شد که که رسیدگی به تایید صلاحیت این داوطلبین بی‌شمار در مدت کوتاه دو هفته‌ای، فشار زیادی به شورای نگهبان وارد کرد و بعضا باعث اشتباهاتی هم شد.
این موضوع این سوال را بوجود می‌آورد که مرجع تایید صلاحیت‌ها در انتخابات شوراهای شهر و روستا چگونه است و صلاحیت داوطلبین شرکت در این انتخابات را چه مراجعی بررسی می‌کنند؟
روند بررسی صلاحیت نامزدها
اولین مرجع برای بررسی صلاحیت داوطلبین ورود به شوراهای شهر و روستا، استعلام از 4 سازمان است که به هیات چهارگانه معروفند که عبارتند از نیروی انتظامی، ثبت‌احوال، قوه قضاییه و وزارت اطلاعات. این استعلام‌ها در هیات‌های اجرایی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و مبنای اولیه تایید و یا رد صلاحیت افراد در هیات‌های اجرایی خواهد بود.
پس از بررسی پرونده نامزدهای انتخاباتی در خلال استعلام چهارگانه بعد از مدت 10 روز، بررسی هیات‌های اجرایی به هیات نظارت شهرستان و بخش ارجاع می‌شود. این پرونده‌ها در هیات‌های نظارت مورد رسیدگی قرار می‌گیرد که آنها در خصوص رد و یا تایید صلاحیت کاندیداها نظر خود را اعلام می‌کنند. اگر هیات اجرایی صلاحیت کسی را رد کرد و هیات نظارت آن را تایید نمود طبیعتا نظر هیات نظارت مبنا قرار خواهد گرفت.
با این وجود اگر کسی در خصوص رد صلاحیتش اعتراض و یا شکایت داشته باشد می‌تواند به مدت چهار روز آن را به هیات نظارت بالادستی‌اش ارجاع دهد یعنی اگر شکایتی در خصوص تایید صلاحیت نامزد انتخاباتی در شورای روستای یک بخش وجود داشته باشد می‌تواند آن را به شهرستان و اگر اعتراض در مورد تایید صلاحیت فردی در شورای شهر شهرستان وجود داشته باشد می‌تواند آن را به هیات نظارت استان ارائه کند. که اگر باز هم در مورد روند تایید صلاحیت در هیات نظارت استان اعتراضی وجود داشته باشد مجددا این اعتراض مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، نتیجه نهایی نتیجه قطعی خواهد بود.
البته قانون در مورد کاندیدهایی که نسبت به روند تایید صلاحیت در استان شکایت داشته باشند هم چاره‌ای اندیشیده شده و موارد خاص شکایات در هیات مرکزی مورد رسیدگی قرار داده می‌شود.
وظیفه هیات نظارت در روز برگزاری انتخابات، نظارت بر شمارش آراها و تایید انتخابات است.
نحوه تعیین هیات عالی نظارت بر استان‌ها و هیات نظارت شهرستان‌ها
بنا بر قانون، در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، هیأت‌های نظارت باید نظارت کنند که در همه مراحل، انتخابات راه قانونی و درست خود را بپیماید و چنانچه به تخلفی از قانون و جریان نادرستی در امور پی ببرند، برای رفع و اصلاح آن تذکر داده و یا کارهای قانونی دیگر انجام دهند و سرانجام باید درستی انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا به تأیید این هیأت برسد. بنابراین، برای اجرای نظارت درست و دقیق در مراحل شش‌گانه انتخابات (نام‌نویسی، بررسی صلاحیت، تبلیغات، برگزاری انتخابات، رأی‌گیری و تأیید درستی انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا) بر عهده هیأت‌های نظارت است.
علاوه بر هیات‌های نظارت، هیات دیگری به نام هیات عالی نظارت در هر استان وجود دارد که از سه نماینده آن استان تشکیل می‌شود. اعضای هیات عالی نظارت را هیات مرکزی که متشکل از سه نماینده مجلس است تعیین می‌کنند.
در ابتدا سه نفر از طرف کمیسیون شوراها و دو نفر از کمیسیون اصل نود به صحن علنی مجلس معرفی می‌شود و پس از به دست آوردن آرای لازم، هیأت مرکزی نظارت تشکیل می‌شود و پس از آن، این افراد از مجامع استان سه نفر را برمی‌‌گزینند که این افراد هیأت عالی نظارت بر استان‌ها را شکل می‌دهند.
گفتنی است در انتخابات چهارمین دوره مجلس شوراهای اسلامی شهر و روستا، حسین طلا، مهرداد بذرپاش و ابراهیم نکو (سه عضو جبهه پایداری در مجلس نهم) هیات مرکزی نظارت را تشکیل دادند.
همچنین در استان مازندران، محمد دامادی، کمال علیپور خنکدار و قاسم احمدی لاشکی اعضای هیات عالی نظارت در مازندران را تشکیل دادند.
هیأت عالی نظارت بر استان‌ها پنج نفر از معتمدان را انتخاب کرده و این افراد هیأت نظارت شهرستان‌ها را تشکیل می‌دهند که وظایف آنها، تأیید معتمدان محلی برای اجرای نظارت بر بررسی صلاحیت‌ها، نظارت بر تبلیغات، نظارت بر اجرای انتخابات و تأیید نهایی است.