مازندشورا:به گزارش خبرگزاری فارس از شهرستان ساری، امروزه رسانه‌های ارتباط جمعی به صور مختلف دیداری، شنیداری، نوشتاری در قالب رادیو و تلویزیون، خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و اصحاب جراید، سایت‌ها و کانال‌های مجازی و ... در زندگی بشر حضور داشته و با توجه به مشغله کاری انسان، متناسب با ابزار و وقتی که در اختیار اوست، اطلاعات محیط را به او می‌دهد، شاید بتوان گفت اصحاب رسانه ابزار اصلی ارتباط جمعی در زندگی اجتماعی بشر محسوب می‌شود.
از سوی دیگر بحران و دغدغه‌های ناشی از آن (به‌ویژه مردمی که در مناطق پرخطر و بحرانی زندگی می‌کنند) نیز جدای از زندگی بشر نبوده و شاید به نحوی عجین با زندگی اوست که برای مواجهه مناسب با آن، آمادگی و انجام اقدامات موثر برای کاهش اثرات ناشی از آن و بهره‌مندی از امکانات و اقدامات دولت و دستگاه‌های دولتی، رسانه‌های ارتباط جمعی قبل، حین و پس از بحران نقش بسیار موثری می‌توانند داشته باشند.
اگر بخواهیم واقع‌نگر باشیم، مردم به رسانه‌های ارتباط جمعی به‌عنوان مرجعی رسمی و قابل اعتماد نگریسته و اخبار و اطلاعات آنها را فصل‌الخطاب اطلاعات محیط زندگی خود دانسته و دوست دارند به‌عنوان منبع رسمی اخبار و اطلاعات همواره با توجه به وقت ابزار در اختیار تنها به آنها رجوع کنند، ولی متأسفانه امروزه آنچه که کمتر دیده می‌شود، اخلاق‌مداری در این بخش مهم و تأثیرگذار جامعه است.
از سوی دیگر گرایش‌های سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی برخی رسانه‌ها را تحت تأثیر خود قرار داده و به‌جای اینکه منعکس‌کننده واقعیت‌ها باشند، با تغییر ماهیت واقعیت‌ها آن را به سمت‌وسوی گروه مورد علاقه خود سوق می‌دهند، ولی انعکاس مطالب و اخبار و اطلاعات آنها هر چه باشد و به هر مدلی باز هم مردم مردم سعی می‌کنند با آن هم‌سو شده و از اصحاب رسانه به‌عنوان منبع رسمی اخبار و اطلاعات خود در تمام شرایط به‌ویژه در شرایط بحرانی استفاده کنند، زیرا بسیاری از آنها واقع‌نگر و اخلاق‌مدار هستند.
البته زیرپا گذاشتن اخلاق رسانه‌ای شامل همه رسانه‌های ارتباط جمعی نبوده و می‌توان گفت بداخلاقی‌های رسانه‌ای در انگشت شماری از این گروه مهم جامعه دیده شده و بیشتر هم در فضای مجازی وجود دارند که بسیاری از آنها منشأ برون‌مرزی، سیاسی و حتی اقتصادی دارد.
اگر بخواهیم مروری گذرا به نقش اصحاب رسانه در بحران (قبل، حین و پس از آن) داشته باشیم، می‌توان به برخی از موارد مهم زیر اشاره کرد؛
آموزش و فرهنگ‌سازی یکی از حلقه‌های مفقوده مدیریت بحران که نقش مهمی در آن دارد، آموزش به‌منظور ارتقای فرهنگ ایمنی جامعه، توانمندسازی، آمادگی، چگونگی مواجهه با بحران‌های ناشی از حوادث متعدد است که متاسفانه به علت محدودیت‌های متعدد ابزاری و پرسنلی در اختیار دولت آموزش‌های عمومی جامعه در مورد مدیریت بحران و حتی تخصصی گروه‌های مشخص ناچیز، کم و مقطعی و غیرمستمر است، در حالی‌که اصحاب رسانه به‌عنوان یک شبکه مهم، بزرگ، جامع، فراگیر و موثر با ابزار و اشکال مختلف می‌تواند نقش مهمی در آموزش و ارتقای فرهنگ عمومی جامعه و آن هم به‌صورت مستمر و مداوم و با پوشش بیشتر و گسترده باشد.
جلوگیری از شایعات، متأسفانه امروزه شایعه‌پراکنی و نشر اخبار غیرواقعی شده است نقل مجلس عده‌ای به‌ویژه در فضاهای مجازی که این کار غیراخلاقی با اهداف مختلف سیاسی و اجتماعی به‌منظور تشویش اذهان عمومی و گاهاً بدون قصد و هدفی و اطلاع درست از واقعیت‌ها صورت می‌گیرد.
رسانه‌های ارتباط جمعی به‌عنوان منبع اصلی و رسمی اخبار و اطلاعات مستقیماً و یا غیرمستقیم می‌توانند علاوه بر مدیریت اخبار و اطلاعات و انعکاس واقعیت‌ها در جلوگیری از نشر شایعات بی‌اساس که عموماً باعث تشویش اذهان عمومی و افزایش نگرانی‌های متعدد در جامعه می‌شود، بسیار موثر باشند.
البته این کار زمانی بهتر و مناسب‌تر محقق خواهد شد که منابع رسمی و دستگاه‌های دولتی در ارائه اطلاعات درست و به‌موقع به این جمعیت موثر جامعه (اصحاب رسانه) دریغ نکنند.
در جلب مشارکت‌های مردمی، رسانه‌های ارتباط جمعی هر چه بیشتر و پررنگ‌تر در جامعه باشند، می‌توانند نقش موثری در میزان و نوع مشارکت‌های مردمی قبل، حین و پس از بحران برای افزایش ایمنی، همراهی و مشارکت مردم در اهداف پیش روی دولت، استانداردسازی و مناسب‌سازی، جلب و جذب کمک‌های مردمی حین بحران، جلب مشارکت‌های مردمی در بازسازی و بازتوانی پس از بحران و مواردی از این قبیل داشته باشند.
انعکاس مشکلات مردم، عموماً دسترسی مردم به مسؤولان و دستگاه‌های ذیربط برای بیان نیازها، مشکلات و دغدغه‌ها به‌ویژه برای انجام طرح‌ها و پروژه‌های پیشگیرانه، نیازها و مشکلات حین و پس از بحران، به سختی و یا گاهاً غیرممکن می‌شود.
در این مورد انعکاس مشکلات مردم و پیگیری برای رفع و تأمین نیازها و خواسته‌های آنها به‌ویژه در مواردی که جنبه شخصی نداشته و عمومی است از طریق اصحاب رسانه در سطوح مختلف شهرستانی، استانی و یا ملی می‌تواند، بسیار موثرتر باشد. البته در این مورد باید هدف بیان واقعیت‌ها بوده و نباید بزرگ‌نمایی و یا سیاه‌نمایی شود.
انعکاس اقدامات موثر دولت، معمولاً خدمات و اقدامات دولت و سازمان‌های دولتی و عمومی قبل، حین و پس از بحران تنها توسط خود دولت و آن هم هدفمند با ارائه گزارشاتی مثبت انجام می‌گیرد که در این زمینه اصحاب رسانه بدون گرایش سیاسی و با در نظر گرفتن اخلاق رسانه‌ای، می‌توانند منعکس کننده اقدامات موثر و مفید دولت و سازمان‌های عمومی و دولتی در قبل، حین و پس از بحران و حتی منعکس‌کننده نقاط ضعف و قوت آنها، با هدف رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت باشند.
مستندسازی، مستندسازی واقعیت‌های یک بحران به‌ویژه اقدامات انجام شده برای جستجو و نجات، امدادرسانی، اسکان آسیب‌دیدگان، جمع‌آوری آوار، بازسازی و بازتوانی و تمامی اقداماتی که حین بحران انجام می‌گیرد و حتی اقداماتی که قبل از بحران و یا پس از آن در یک منطقه و سکونت‌گاه پرخطر انجام می‌شود، بسیار ضروری است.
می‌توان با بازخوانی و بازبینی مستندات واقعی یک بحران به‌عنوان درس‌ها و آموخته‌ها و تجارب آن، از آن برای بهره‌گیری و انجام اقدامات موثرتر در بحران‌های آتی و رفع نقاط ضعف و کاستی‌ها استفاده کرد، عموماً هم مردمی که درگیر بحران هستند و هم دولت و گروه‌های دولتی و عمومی آنقدر مشغول کار و تلاش برای برگرداندن شرایط بحرانی به حالت عادی روند زندگی مردم هستند که شاید وقت کافی برای این کار نداشته باشند، در حالی‌که مستندسازی در بحران به‌ویژه در حین آن بسیار ضروری و مفید است و این کار مهم می‌تواند به بهترین نحو ممکن توسط اصحاب رسانه و آن هم لحظه به لحظه، همراه با مردم و دستگاه‌های اجرائی صورت گیرد.
امیدواریم در آینده دولت‌مردان به‌کارگیری مستمر، مداوم و موثرتر اصحاب رسانه در حوزه مدیریت بحران را در دستور کار ویژه خود قرار داده و اصحاب رسانه نیز با حضور بیشتر در موارد مرتبط با مدیریت بحران در قبل، حین و پس از آن، علاوه بر ارتقاء فرهنگ عمومی جامعه، در کاهش دغدغه‌های مردم و اثرات حوادث و بحران‌های ناشی از آن موثرتر باشند.
اینکه چه میزان دولت از اصحاب رسانه و آن هم به‌صورت مداوم و مستمر قبل، حین و پس از آن در طول سال برای اهداف مدیریت بحران بهره برده است و چقدر به تمامی گروه‌های اصحاب رسانه در این زمینه بها داده است و اینکه چقدر جمعیت بزرگ و ارزشمند اصحاب رسانه با اخلاق‌مداری در ارتقای فرهنگ عمومی جامعه، بیان واقعیت‌ها و رفع دغدغه‌ها و کاهش اثرات بحران‌ها موثر بوده‌اند، با قضاوت خود دولت و اصحاب رسانه می‌توان آن را جویا شد.
البته اگر کاستی‌هایی هم در این بخش وجود داشته باشد، می‌توان روند آن را با هم‌اندیشی، همدلی و همراهی بیشتر بین دولت و تمامی گروه‌های فعال در جمعیت بزرگ اصحاب رسانه، در آینده بهبود بخشید.
لازم به ذکر است تاکنون نقش اصحاب رسانه در موارد ذکر شده در جامعه بی‌تأثیر نبوده است، انشالله در آینده شاهد بهبود روند آن و اثرگذاری بیشتر و موثرتر آن در جامعه باشیم.
3141/ج