مازندشورا: در ایران از کهن ترین زمان، در هر ماه جشنی که نام آن ماه داشت برگزار می شد و از این جشن های دوازدگانه تـنها جشن تیرگان با نام تیرماه سیزه شو ( شب سیزده تـیرماه) هنوز در مازندران برگزار می شود ف ولی برگزاری جشن های دیگری چون فروردینگان، اردیبهشت گان و بقیه جشن ها به دست فراموشی سپرده شده است.
افزون بر یکی بودن نام روز و ماه ، جشن تیرگان را سالروز حماسه مشخص شدن مرز ایران با تیراندازی آرش می دانند ، تیری که از کمان این کمانگیر مازندران به هوا پرتاب شد تا مرز ایران و توران را مشخص کند و سالروزی برای برپایی جشنی به منظور پاسداشت تمام آنچه از فرهنگ و هنر دیار طبرستان است .
** پذیرایی های ویژه و سنتی سیزده شو
در شب تیر ما سیزده ، خانواده ها، دوستان و خویشاوندان نزدیک، گرد هم جمع می شوند و بنا بر رسم محل آجیل و میوه هایی مانند انار، پرتقال، خربزه، هندوانه، ازگیل، سنجد، انگور، نیشکر، تخمه، بستنی و گردو دور سفره می چینند و با هم می خورند.
همچنین نان و شیرینی های محلی همچون کماج و بادونه هم در این شب پخته و در پذیرایی ها استفاده می شد.
**آئین لال زن شو
در این شب بنا بر سنت پیشینیان آئین ' «لال زنِ شو ' یا کتک خوردن از لال برگزار می شود که در آن فردی که به خوش قدمی در منطقه خود معروف است با لباس مبدل وارد خانه می شود .
این فرد به عنوان لال که نمی بایست حرف بزند با ' شیش ' (ترکه) که به دستش دارد به آرامی به افراد می زند که اهالی بر این باورند که لال هرکسی را بزند تا سال دیگر مریض نمی شود.
قدیمی ها ، ترکه خوردن از لال را دارای شگون می دانستند و معتقد بودند اگر صاحب خانه هوشیار باشد و قسمتی از ترکه را بگیرد و بشکند ، مبارکی و شگون ترکه خوردن بیشتر می شود.
بیشتر مواقع لال سراغ زنان نازا، دختران دم بخت، حیوانات نازا و درختان بی میوه می رود که در هنگام زدن، کسی پادرمیانی می کند و با قول و ضمانت جلوی ترکه زدن لال به آنها را می گیرد و ضمانت می کند که تا سال بعد مشکلشان برطرف خواهد شد.
شیش یا ترکه به عنوان سمبل خوبی در باور مردم دیار مازندران توسط صاحب خانه در بین چوب های سقف قرار داده می شود تا برای خانه برکت بیاورد.
سنت اجرای لال شو دارای شعر محلی مخصوصی هم است که به صورت فردی یا دستجمعی خوانده می شود :
لال اِنه لال اِنه، آواز محلی سیزه شو .
لال اِنه لال اِنه ، پار بورده امسال اِنه .
پار بورده امسال اِنه ، مهمانِ پارسال اِنه .
سرخانِ سوار اِنه ، مه مارِ برار اِنه .
این شعر را اهالی منزل و جوانان محل که به همراه لال زن شو وارد محفل می شوند به صورت آواز می خوانند.
** فال گوش ایستادن زنان
فال گوش ایستادن زنان به عنوان بخشی از آئین و رسوم این جشن سنتی مازندران است که توسط زنان به هنگام غروب برگزار می شود .
زنان در کوچه می ایستند و به اولین سخنانی که از رهگذران کوچه می شنوند ، توجه می کنند و با خود آن را سنجیده و تعبیر می کنند . اگر حرف بدی بود برای آن متأسف می شوند و اگر هم سخن خوبی بشنوند آن را به فال نیک می گیرند.
** ترساندن درختان بی بار
درختی مثل درخت گردو، پرتقال یا آلوچه که در سال میوه نمی دهد یا کم میوه می دهد با تبر مورد حمله قرار می گیرد و تهدید به قطع شدن می شود و در این میان یک نفر پادرمیانی می کند و مانع از قطع کردن درخت می شود . باور بر این است که این عمل باعث ترساندن درخت شده و سبب می شود تا سال بعد به بار بنشیند.
** گردو شکستن
گردو شکستن از آیین های دیگر جشن تیرما سیزده شو است که در بندپی بابل بسیار مرسوم بود به طوری که به باور مردم منطقه، هرکسی اگر گردویی را می شکست و مغز آن پربار و تمیز بود، عقیده داشتند که برای آن فرد خوب است و سال خوشی در انتظارش است اما اگر پوچ یا خراب بود برای آن فرد بد شگون است .
یکی از پژوهشگران فرهنگ بومی مازندران در خصوص آیین سیزده شو به خبرنگار ایرنا گفت که در گذر زمانه و از بین رفتن آیین ها و رسوم مازندران، جشن هایی همچنان در میان مردم استان جای خود را دارد .
محمد رضا حسن پور از جشن تیرما سیزده شو به عنوان یکی از این رسم ها نام برد که همچنان در میان مردم مازندران جای خاص خود را دارد .
وی ادامه داد : مردم مازندران در شب 12 آبان که براساس تقویم تبری سیزده شو است با دورهمی های خانوادگی و انجام پذیرایی های سنتی ، این آئین سنتی را جشن می گیرند.
این پژوهشگر مازندران گفت : هر چند این جشن به طور سنتی و اصیل آن در مازندران اکنون برگزار نمی شود ولی با برنامه ریزی هایی که در سال های اخیر صورت گرفته ، تلاش می شود تا احیا شود.
وی که یکی از متولیان برگزاری برنامه های روز ملی مازندران است ، افزود : در برنامه های امسال هفته مازندران چند بار آیینی و سنتی استان که می رفت به فراموشی برود در تقویم برنامه های این هفته قرار گرفته است .
حسن پور از سیزده شو به عنوان یکی از این برنامه ها نام برد و ادامه داد : سفره سیزدِه شو و آیین لالِ شو با حضور شاعران و فرهیختگان چهارشنبه شب 12 آبان در عمارت شهرداری ساری برگزار می شود .
خبرنگار : فاطمه قنبری قادیکلایی انتشاردهنده : حسن فلاحتی
2096/1654