اختصاصی مازندشورا: فرزاد گوهردهی*- يكي از موضوعات مهم فرهنگی در هر جامعه توجه به "سلامت " است. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت "سلامت" یعنی رفاه کامل جسمی، روحی و اجتماعی. لذا به خوبی می توان دریافت که سلامت مفهومی بسیار گسترده است كه نتیجه ی غایی آن بهزيستي جسمي، رواني و اجتماعي می باشد.
"سلامت اجتماعي" نوعي بهداشت رواني، فردي و اجتماعي است كه در صورت تحقق آن در جامعه، شهروندان داراي انگيزه و روحيه شاد گشته و در نهايت جامعه شاداب خواهد بود. به زبانی ساده باید گفت : سلامت اجتماعي یعنی سازگاري با شاخص هاي اجتماعي. در واقع بُعد اجتماعي سلامت، در برگيرنده سطوح مهارت هاي اجتماعي، عملكرد اجتماعي و توانايي شناخت هر شخص از خود به عنوان عضوي از جامعه بزرگتر است .از این رو می توان گفت که "سلامت اجتماعی" نقش بارزي در توسعه پايدار جوامع ایفا می نماید. با عنایت به نظم اجتماعي حاكم بر هر جامعه ، شهروندان آن جامعه بايد بتوانند در راستاي توسعه پايدار نقش اساسی خود را بازی نموده و از رفاه، عدالت اجتماعي، آرامش روحی- روانی و عاطفي، كيفيت زندگي مناسب بهره مند گردند. به عبارت دیگر در بحث توسعه پايدار جامعه شهري، مقوله ی سلامت اجتماعي به چگونگی ارزیابی شهروندان يك جامعه از اجتماعي كه در آن زندگي مي كنند توجه مي كند. به بیان دیگر باید گفت سلامت اجتماعي به مثابه بُعد اجتماعي سلامت فرد، در كنار دو بُعد جسماني و رواني سلامت فرد، به رابطه او با جامعه نظر دارد .
مدیریت شهری بايد تلاش نماید تا از طريق آموزش هاي مستقيم و غير مستقيم شهروندان را با حقوق شان آشنا نموده و به آنان اهمیت این موضوع را یادآوری نماید که سرنوشت زندگي آنان با خانواده و جامعه اي كه در آن زندگي مي كنند پيوند خورده است،
امروزه در جوامع مردم سالار ، تأمين هرگونه سلامت عمومي و اختصاصي به عنوان نیاز اساسی اجتماعي شهروندان در نظر گرفته شده و در جوامع مختلف ، تامین سلامت اجتماعي به عنوان يكي از وظايف عمده حاكميت و دولت ها می باشد. باید دانست که انسان بطور مداوم در پي ارائه تصويري واضح و شفاف از تندرستي بوده و به لحاظ پیشینه ی تاريخي نیز حق سالم زیستن و سالم بودن نیز يكي از موارد حقوق شهروندی است كه در قوانين اساسي اكثر كشورهاي جهان به آن اشاره شده است.
يكي از معیارها و شاخصه هاي اصلی گذار جوامع از حالت سنتي به شکل مدرن "سلامت اجتماعي" آن جامعه است. پر واضح است که پیشگیری از آسیب های اجتماعی سبب ارتقا امنيت اجتماعي، آسايش، رفاه و عدالت در هر جامعه ای متناسب با معیارهای فرهنگی آن جامعه خواهد شد.
توجه به قانون و قانون مداری ، شهروند محوری ، پذیرش ارزش ها و هنجارهای اجتماعی ، ارتقا سطح روابط اجتماعی و هم چنین استفاده از مشارکت شهروندان در برنامه ریزی های منطقه ای و محلی از جمله عوامل موثر در ارتقاء سلامت اجتماعي هر جامعه ای محسوب می گردند.
شاید بتوان برخی از مهمترين شاخص هاي سلامت اجتماعي در مديريت شهرها را بصورت زیر فهرست کرد :
- ارائه مراقبت ها و خدمات اجتماعي و بهداشتی در حوزه روح و روان آحاد جامعه در جهت بهتر زيستن شهروندان
- توجه ویژه به ساختار ايمني در شهرها و پذيرش درك این واقعیت مهم توسط شهروندان
- ایجاد قابليت اداره نمودن شهرها توسط شهروندان
- ايجاد احساس اتحاد و يكپارچگي در ميان شهروندان
- تشويق شهروندان جهت مسئوليت پذيري، همكاري، همياري و همفكري با هم
- پرهيز از هرگونه قدرت پروري، بزهكاري و خشونت، نا هنجاري و از خود بيگانگي در حوزه زندگي شهري
- ایجاد شكوفايي اجتماعي با رشد خودباوري و توانمند سازي شهروندان
- تقويت رفتارهاي مسئوليت پذيرانه در ميان شهروندان
- گسترش احساس تعلق به هويت شهري و انسجام اجتماعي
باید اذعان داشت که در حال حاضر گسترش بدون ضابطه ی شهرنشینی بخصوص در كشورهاي جهان سوم و از جمله در ايران عواقب و پيامدهاي بسياري را به همراه داشته است برخی از این عواقب شامل : بزهكاري هاي اجتماعي، گسترش بي رويه جرايم اجتماعي و فرهنگي، افزايش انحرافات، افول سرمايه هاي اجتماعي، افزايش بيماري هاي روحي و رواني، كاهش اخلاق معنوي و اجتماعي و عدم مشاركت شهروندان در توسعه پايدار جامعه شهري می باشند.
در پایان باید گفت که "سلامت اجتماعي" در راستاي پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي و بستر سازي سرمايه هاي شهروندي،گسترش اعتماد در ميان شهروندان، مشاركت شهروندان در عرصه توسعه شهري نقش بارزي دارد و استفاده از پتانسیل بالقوه و بالفعل شهروندان در جهت استمرار پايدار شاخص هاي اين پديده به توسعه مداوم و مستمر شهري كمك شایانی خواهد نمود.
*پزشک و متخصص سلامت در فوریت‌ها و بلایا و مدرس دانشگاه