مازندشورا: در دل هر شهری، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی وجود دارند که به طور پراکنده و بدون هماهنگی کامل در حال فعالیت هستند. این وضعیت نه تنها می‌تواند باعث پیچیدگی و کندی در فرآیندهای اجرایی شود، بلکه ممکن است در نهایت رفاه و آسایش شهروندان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
اما در میان این مشکلات، راه‌حل‌هایی نیز مطرح شده‌اند که می‌توانند کلید حل این چالش‌ها باشند. یکی از این راه‌حل‌ها، مدیریت یکپارچه شهری است؛ مدلی که در بسیاری از کشورهای جهان به اثبات رسیده و می‌تواند به بهبود فرآیندهای اجرایی، تسریع پروژه‌های عمرانی و ارتقاء سطح رفاه شهروندان کمک کند.
تجربه نشان می‌دهد که اگر اراده‌ای جدی برای اجرایی شدن این مفهوم در کشور وجود داشته باشد، می‌تواند تحولی بزرگ در عرصه مدیریت شهری به وجود آورد. اما آیا این اراده در دولت و نهادهای اجرایی کشور به اندازه کافی قوی است؟ در این مسیر، چه موانع و چالش‌هایی پیش رو است و چگونه می‌توان با آنها مقابله کرد؟ این پرسش‌ها، مباحثی هستند که در گفتگوی خبرگزاری فارس با «علیرضا نوین، دکتری برنامه ریزی شهری و عضو کمیسیون عمران مجلس که سابقه فعالیت به‌عنوان شهردار تبریز» را در کارنامه دارد، به تفصیل بررسی شده‌اند.
مدیریت واحد شهری چیزی است که در دنیا تجربه شده و نتایج آن قابل مشاهده و ملموس هست
در سال‌های اخیر، مدیریت شهری یکپارچه در ایران به چالشی اساسی در مسیر توسعه و پیشرفت شهرها تبدیل شده است. این موضوع به‌ویژه در کلانشهرها با پیچیدگی‌های بیشتری روبه‌رو است و به توجه و تدابیر خاصی نیاز دارد. بنابراین، برای آغاز بحث باید به این سوال پاسخ داد که چرا مدیریت یکپارچه شهری برای موفقیت در اجرای پروژه‌های عمرانی در شهرهای ایران اهمیت زیادی دارد؟
مدیریت واحد شهری چیزی است که در دنیا تجربه شده و نتایج آن قابل مشاهده و ملموس هست. بنده در طول دوره مدیریت شهری اهمیت مدیریت یکپارچه را به عینه تجربه کردم به همین دلیل می‌گویم که این بحث باید در دولت جدی گرفته شود و پارلمان شهری آنقدر قدرتمند شود که امور را در دست بگیرد.
برای درک مسئله و اهمیت مدیریت یکپارچه مثالی از یکی از پروژه‌های تبریز می‌زنم؛ چند روز پیش از یک مسیر گشایی بزرگی به طول دو کیلومتر و عرض ۶۰ متر و با هزینه بالای ۵۰۰ میلیارد تومانی بازدید کردم. مدیران شهرداری در طول بازدید به موانعی اشاره می‌کردند که مربوط به آبفا، شرکت برق و گاز می‌شد.
در همین مسئله که عرض کردم شهرداری سه ماه معطل بود تا اداره برق تیرها را جابه‌جا کند و یا اینکه شرکت گاز می‌گفت الان زمستان است و اگر گاز را قطع کنیم مردم در فصل سرد با مشکل مواجه می‌شوند. این پروژه باید الان به اتمام می‌رسید چرا که شهرداری از نظر فنی و اجرایی خوب جلو آمده است. حالا باید بدانیم وقتی پروژه‌ای سه ماه به تعویق بیفتد ما هم از نظر حجمی و هم از نظر ریالی دچار مشکل می‌شویم و مردم به‌حق می‌پرسند چرا این پروژه اجرایی نمی‌شود و یا در زمان مقرر به بهره برداری نمی‌رسد.
تا روزی که مدیریت یکپارچه شهری اجرا نشود، به نتیجه نمی‌رسیم
این تجربه و این مثال در همه شهرهای ایران هم وجود دارد و تا روزی که مدیریت یکپارچه در شهرهای بزرگ و حتی کوچک اجرا نشود، ما به نتیجه نمی‌رسیم. همین الان در خیلی از موارد به شهردار نکته‌ای می‌گوییم می‌گوید شرکت‌های آبفا و گاز و ... مقصر هستند و وقتی از این شرکت‌های خدماتی هم بپرسیم، می‌گویند شهرداری با ما هماهنگ نیست.
باید بدانیم که شهرداری قبل از اجرای یک پروژه با شرکت‌های خدماتی جلسه می‌گذارد تا همه به سطح قابل قبولی از آمادگی برسند اما مشکل این است که این ادارات می‌گویند تاریخ را هم باید با ما هماهنگ کنید؛ اینجا است که مدیریت واحد شهری خود را نشان می‌دهد این مسائل نشان می‌دهد که ما باید در مسیر یکپارچه شدن مدیریت شهری گام برداریم و دیر یا زود باید این اتفاق رخ دهد.
۲۳ وظیفه قابل تفویض به شهرداری‌ها احراز شد
در سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای یکپارچه شدن مدیریت شهری شده اما این گام‌ها عملی نشده است؛ به نظر شما اراده عملی برای یکپارچه شدن مدیریت شهری در کشور وجود دارد؟
دولت‌های نهم و دهم گام‌هایی برای اجرایی شدن مدیریت واحد شهری برداشتند و در آن دوره ۲۳ وظیفه قابل تفویض به شهرداری‌ها احراز شد؛ راهنمایی و رانندگی، آموزش ابتدایی، میراث فرهنگی، بهزیستی، محیط زیست، آب برق، گاز، مخابرات و تمام مواردی که قابل تعویض بود، احراز شد.
در آن دوره چهار شهر تهران، مشهد، تبریز و اصفهان برای اجرای این موضوع اعلام آمادگی کردند و بنا شد به صورت آزمایشی این طرح در این کلانشهرها اجرایی شود اما به سرانجام نرسید.
در مدیریت شهری که موضوعی فنی و علمی است باید به نهادهای عمومی اعتماد کنیم
دولت‌ها باید بدانند که واگذاری امور به سود دولت است چرا که کارها را سبک می‌کند؛ مثلا در اقتصاد باید به بخش خصوصی اعتماد کنیم و به همین دلیل در مدیریت شهری که موضوعی فنی و علمی است باید به نهادهای عمومی اعتماد کنیم.
احساس می‌کنم مقاومت وزارتخانه‌ها به خاطر این است که شهرداری‌ها تبدیل به غولی در مقابل آنها نشوند. در حالی که باید از آن استقبال کنند. این کار دیر یا زود باید انجام شود.
پارلمان شهری باید باید از نیروهای مردمی متخصص، نخبه و صاحب نظر شکل بگیرد
به نظر شما مجموعه‌های مدیریت شهری به این توان عملی و اجرایی رسیدند که بسیاری از امور به آنها واگذار شود؟
در تهران 17 میلیونی و یا شهرهای با بیش از دو میلیون نفر، مدیران ما آنقدر توان علمی و اجرایی دارند که کارها به آنها سپرده شود. مردم هم باید در انتخاب وکلای خود در پارلمان شهری دقت کنند تا اعضای شورا بتوانند مصوبات خوبی داشته باشند.
باید از نیروهای مردمی متخصص، نخبه و صاحب نظر یک پارلمان قوی شکل بگیرد و در کنار یک شهردار قوی مدیریت یکپارچه دنبال شود که نتیجه در دنیا قابل مشاهده است و به نوعی همه این سازمان‌ها وابسته به شهرداری هستند.
ما می‌توانیم این طرح‌ها را به‌صورت آزمایش پیاده سازی کنیم تا کارها پیش برود چون بودجه‌های دولتی کفاف نیست؛ مثلاً بودجه کلانشهر تبریز با بیش از 50 همت چند برابر بودجه عمرانی استان آذربایجان شرقی است.
وقتی شهرداری این بودجه را دارد یعنی این توان را هم دارد که بقیه سازمان‌ها را از نظر مالی و اجرایی مدیریت کند. قطعاً مدیریت تشکیل جلسات هم ساده خواهد بود و این بستر آماده است. به نظر، شهردارها هم بعد از گذر از 6 دوره مدیریت شهری به سبک فعلی آمادگی مدیریت واحد شهری را دارند. هرچند هنوز هم به نظر بنده باید این طرح به شکل آزمایشی اجرا شود تا بتوانیم نتایج را بررسی کنیم.
۳۵ نماینده مجلس دوازدهم قبلا به‌عنوان شهردار فعالیت کردند
به نظر شما بستر واگذاری این امور به شهرداری‌ها فراهم است؟
به نظرم همین مقدار که شهرداری برای اجرای طرح مدیریت یکپارچه شهری اعلام آمادگی کنند، بستر برای اجرای این طرح فراهم است چرا که شهرداری‌ها الان هم خدماتی به آموزش و پرورش، پلیس و... می‌دهند فقط کافی است که تصمیم گیرندگان به پارلمان محلی اعتماد کنند.
بحث مدیریت یکپارچه شهری در این دولت قابل تحقق است و ۳۵ نماینده این دوره مجلس نیز قبلا به‌عنوان شهردار فعالیت کردند.
از کمیسیون سیاست داخلی و شوراها پیگیری‌هایی هم در این باره کردیم. احساسم این است که پیگیری‌ها نتیجه خواهد داد و مدیریت واحد شهری به یک سرانجامی می‌رسد چون دولت هم برای اجرای آن رغبت دارد و اعلام آمادگی کرده که بعضی از امور را به بخش خصوصی و بخش عمومی که همان شوراها هستند، واگذار کند.
کسی بدون موفقیت در آزمون نمی‌تواند وارد شورای شهر شود
با توجه به تنوع موضوعی در شهر به نظر شما برگزاری انتخابات شورای شهر به همین نحو موثر است یا باید شیوه به سمت انتخابات تخصصی مانند آنچه در انتخابات نظام مهندسی ساختمان انجام می‌شود – سوق داده شود؟
الان در مجلس بحث اصلاح قانون انتخابات شوراها در حال بررسی است و بیش از ۶۰ ماده از آن به تصویب رسیده و اصلاحاتی که لازم است، آنجا آورده شده است.
برای مثال، دیگر کسی بدون موفقیت در آزمون نمی‌تواند وارد شورای شهر شود و به همین دلیل سواد لازم را خواهد داشت. به نظرم این مسئله به انتخابات آینده شورای شهر می‌رسد و تا آن زمان عملی می‌شود.
در این اصلاحیه مواردی که هم از شورای عالی استان‌ها اعلام شده بود و یا اینکه خود نمایندگان از نزدیک آن را تجربه کردند، لحاظ شده و نواقص در حال رفع است.
وقتی آزمون‌های تخصصی طی شود افراد می‌دانند که نباید در انتصابات شهرداری و یا انتخاب پیمانکاران مداخله کنند وشورا به همان وظیفه اصلی‌اش یعنی سیاست‌گذاری، برنامه ریزی و نظارت بر مصوبات خواهد پرداخت.
وقتش رسیده که دولت کارها را تفویض کند
در اکثر موارد هم می‌بینیم که علت استیضاح شهردار هم مسئله دخالت در انتصابات و تعیین پیمانکاران است چرا که شهردار در عمل با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود که شرایط را پیچیده می‌کند. بحث‌ها در قانون جدید تعریف شده و شهرداری که انتخاب می‌شود فقط باید به فکر اجرای برنامه‌ها باشد نه اینکه به حاشیه‌ها و تهدید به استیضاح بپردازد.
به نظر بنده این بلوغ سیاسی پس از شش دوره در شوراها ایجاد شده و در آستانه هفتمین دوره مدیریت شهری، وقتش رسیده که دولت کارها را تفویض کند.