مازندشورا: پیش‌تر در یادداشتی با عنوان «درآمد پایدار شهری چیست؟ چگونه شهرها می‌توانند به درآمد پایدار برسند؟» به تعریف درآمد پایدار، ویژگی‌ها و راهکارهای کلی آن پرداختیم در این یادداشت اما به چگونگی دستیابی شهرهای مازندران به درآمد پایدار خواهم پرداخت.
شهرهای استان مازندران با توجه به ویژگی‌های خاص جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی خود می‌توانند از طریق تقویت منابع مالیاتی محلی، توسعه گردشگری پایدار، مدیریت منابع طبیعی و ایجاد پروژه‌های زیست‌محیطی، اصلاح سیستم حمل و نقل و توسعه پروژه‌های شهری، سرمایه‌گذاری و شراکت با بخش خصوصی، توسعه خدمات دیجیتال و شهرداری الکترونیک، توسعه بخش کشاورزی و تولیدات محلی، استخراج و بهره‌برداری از منابع غیرنقدی به درآمد پایدار دست یابند.
این فرآیند نیازمند همکاری نزدیک بین شهرداری‌ها، مردم، بخش خصوصی و دولت است تا بتوان از ظرفیت‌های موجود به نحو احسن بهره‌برداری کرد.
در اینجا به هریک از موارد به شکل مجزا خواهیم پرداخت؛
۲.توسعه گردشگری پایدار
استان مازندران با داشتن جاذبه‌های طبیعی مانند جنگل‌ها، دریا و کوهستان، یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری در ایران است. توسعه گردشگری پایدار در این استان می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای شهرداری‌ها عمل کند.
برای این منظور، شهرداری‌ها باید زیرساخت‌های گردشگری را تقویت کنند، از جمله ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی، توسعه مسیرهای گردشگری، ایجاد مراکز تفریحی و فرهنگی، و همچنین استفاده از تبلیغات دیجیتال و برندینگ برای جذب گردشگران داخلی و خارجی.
همچنین می‌توانند با توسعه گردشگری شبانه و برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف فرهنگی، به ارتقاء درآمدهای پایدار از طریق صنعت گردشگری بپردازند.
تجربیات و نمونه‌هایی از توسعه گردشگری پایدار
توسعه گردشگری پایدار به معنای توسعه صنعت گردشگری است که در آن نیازهای اقتصادی، اجتماعی و محیطی جوامع محلی برآورده می‌شود، بدون آنکه به منابع طبیعی و فرهنگی آسیب بزند یا بر آینده نسل‌های بعد تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از شهرها و کشورها برای ارتقاء این نوع گردشگری، برنامه‌ریزی‌های متعددی انجام داده‌اند و نتایج موفقی نیز به دست آمده است. در اینجا به برخی از این تجربیات و نمونه‌ها اشاره می‌کنیم که می‌تواند برای شهرهای استان مازندران مفید واقع شود.
۱. گردشگری پایدار در باریسلونا (اسپانیا)
روش‌ها و اقدامات:
مالیات گردشگری: بارسلونا یکی از پیشگامان استفاده از مالیات گردشگری است که به طور مستقیم برای بهبود زیرساخت‌های گردشگری و خدمات عمومی در این شهر استفاده می‌شود.
محدودسازی گردشگری انبوه: برای جلوگیری از فشار زیاد گردشگران بر منابع طبیعی و فرهنگی، این شهر قوانین سفت و سختی برای مدیریت حجم گردشگران در برخی مناطق دارد.
استفاده از فناوری‌های نوین: بارسلونا از فناوری‌های نوین برای مدیریت منابع گردشگری استفاده می‌کند. برای مثال، سیستم‌های آنلاین رزرو و نظارت بر حجم گردشگران به صورت هوشمند، امکان کنترل گردشگری را فراهم کرده است.
بارسلونا موفق به ارتقاء تجربه گردشگران و همزمان حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی خود شده است. استفاده از مالیات گردشگری و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پایدار، باعث حفظ کیفیت گردشگری و جلوگیری از آسیب به محیط‌زیست شده است.
۲. گردشگری بوم‌گردی در ایسلند
روش‌ها و اقدامات:
محافظت از محیط‌زیست: ایسلند به‌عنوان یک مقصد بوم‌گردی، برنامه‌های بسیاری برای حفاظت از محیط‌زیست داشته است. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی زمین‌گرمایی برای تأمین نیازهای انرژی بخش گردشگری از جمله اقدامات کلیدی ایسلند است.
تشویق به گردشگری مسئولانه: این کشور با آموزش و آگاهی‌رسانی به گردشگران درباره اهمیت حفظ محیط‌زیست و انجام سفرهای مسئولانه، به گردشگران کمک می‌کند تا در راستای حفاظت از طبیعت این کشور عمل کنند.
کمک به جوامع محلی: ایسلند در برنامه‌ریزی‌های گردشگری خود، به جوامع محلی توجه خاصی داشته است. توسعه گردشگری بوم‌گردی در روستاها و مناطق کم‌تر توسعه‌یافته باعث شده تا درآمد مردم محلی افزایش یابد و بر کیفیت زندگی آن‌ها اثر مثبت بگذارد.
ایسلند توانسته با ترکیب گردشگری مسئولانه و بوم‌گردی، به‌طور همزمان هم از منابع طبیعی خود محافظت کند و هم به جوامع محلی کمک اقتصادی کند. این تجربه می‌تواند الگوی خوبی برای مناطق طبیعی و بوم‌گردی در مازندران باشد.
۳. گردشگری پایدار در نیوزیلند
روش‌ها و اقدامات:
شبکه‌های حفاظت‌شده طبیعی: نیوزیلند یکی از موفق‌ترین کشورها در زمینه حفاظت از محیط‌زیست و طبیعت است. این کشور برای بسیاری از مناطق گردشگری خود مانند پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده، اقدامات ویژه‌ای برای محدودسازی ورود گردشگران بدون رعایت اصول پایداری انجام داده است.
برنامه‌های آموزشی برای گردشگران: در نیوزیلند، آموزش گردشگران درباره احترام به طبیعت و جوامع محلی بخش جدایی‌ناپذیر از صنعت گردشگری است. این آموزش‌ها به ویژه در تورهای اکوتوریستی و بوم‌گردی به گردشگران داده می‌شود.
سیاست‌های مالیاتی و عوارض: مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته، نیوزیلند از گردشگران عوارضی دریافت می‌کند که برای توسعه و نگهداری از زیرساخت‌های طبیعی و فرهنگی در نظر گرفته می‌شود.
نیوزیلند با استفاده از رویکردهای متنوع برای حفظ منابع طبیعی و حمایت از جوامع محلی، نمونه موفقی از گردشگری پایدار است. این مدل می‌تواند در مناطق طبیعی استان مازندران که دارای جاذبه‌های طبیعی بی‌نظیر است، به‌طور مؤثر پیاده‌سازی شود.
۴. گردشگری پایدار در سوئیس
روش‌ها و اقدامات:
گردشگری کوهستانی و حفاظت از محیط‌زیست: سوئیس با ترویج گردشگری کوهستانی به‌عنوان یک فعالیت پایدار، گردشگران را به مناطقی از کشور جذب می‌کند که در آن‌ها فعالیت‌های گردشگری با کمترین اثرات منفی بر محیط‌زیست انجام می‌شود.
اقدامات برای حفظ تنوع زیستی: سوئیس به‌طور خاص بر حفظ تنوع زیستی و محیط‌زیست در مناطق گردشگری خود تمرکز دارد و گردشگران را به بازدید از مناطقی تشویق می‌کند که در آن‌ها فعالیت‌های کم‌اثر بر محیط‌زیست انجام می‌شود.
شراکت با جوامع محلی: سوئیس در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های گردشگری پایدار با جوامع محلی همکاری نزدیکی دارد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا از صنعت گردشگری بهره‌برداری کنند، بدون آنکه به محیط‌زیست آسیب برسد.
این رویکردهای سوئیس در راستای توسعه گردشگری پایدار نشان می‌دهد که می‌توان هم از جاذبه‌های طبیعی بهره برد و هم از لحاظ اجتماعی و اقتصادی به جوامع محلی کمک کرد.
۵. تجربه نروژ در گردشگری پایدار
روش‌ها و اقدامات:
توسعه حمل‌ونقل پایدار: نروژ برای کاهش اثرات زیست‌محیطی گردشگری، سیستم حمل‌ونقل عمومی پایدار (مانند قطارهای الکتریکی و کشتی‌های برقی) را در مناطق گردشگری خود توسعه داده است.
گردشگری مسئولانه در شمال نروژ: در مناطق دورافتاده شمال نروژ، برنامه‌های گردشگری مسئولانه‌ای برگزار می‌شود که به گردشگران آموزش داده می‌شود تا با احترام به فرهنگ‌های محلی و محیط‌زیست، از جاذبه‌های طبیعی استفاده کنند.
کاهش استفاده از پلاستیک: نروژ برای جلوگیری از آسیب‌های زیست‌محیطی، اقدامات گسترده‌ای برای کاهش استفاده از پلاستیک در بخش گردشگری انجام داده است.
نروژ با ایجاد زیرساخت‌های پایدار و همچنین ترویج گردشگری مسئولانه، توانسته است گردشگری پایدار را به‌طور موفقی در سطح بین‌المللی پیاده‌سازی کند. این مدل برای استان مازندران نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.
۶. گردشگری پایدار در ژاپن
روش‌ها و اقدامات:
استفاده از فناوری در گردشگری: ژاپن برای مدیریت گردشگری پایدار از فناوری‌های پیشرفته مانند اپلیکیشن‌های موبایل برای رصد و مدیریت تعداد گردشگران در مناطق حساس استفاده می‌کند.
پروژه‌های اکوتوریسم: ژاپن با برگزاری تورهای اکوتوریستی در مناطق بکر و طبیعی، گردشگران را به‌سوی تجربه‌های طبیعی و مسئولانه هدایت می‌کند.
حفاظت از میراث فرهنگی: ژاپن از ترکیب گردشگری فرهنگی و طبیعی بهره می‌برد تا از منابع تاریخی و فرهنگی خود محافظت کند و همزمان گردشگران را به مناطق تاریخی ببرد.
ژاپن با استفاده از فناوری و برنامه‌های مدیریت هوشمند گردشگری، توانسته است به یک مقصد گردشگری پایدار تبدیل شود. این روش‌ها می‌تواند برای استان‌هایی مانند مازندران که دارای جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی منحصر به فرد هستند، بسیار مفید باشد.
نتیجه‌گیری
توسعه گردشگری پایدار نیازمند یک رویکرد چندبعدی است که شامل حفاظت از محیط‌زیست، حمایت از جوامع محلی، مدیریت منابع طبیعی و استفاده از فناوری‌های نوین باشد. استان مازندران با داشتن منابع طبیعی و فرهنگی فراوان می‌تواند از این تجربیات جهانی استفاده کرده و مدل‌های مشابه را به‌منظور دستیابی به گردشگری پایدار پیاده‌سازی کند. این رویکرد نه‌تنها به اقتصاد محلی کمک خواهد کرد، بلکه موجب حفظ منابع برای نسل‌های آینده نیز خواهد شد.