مازندشورا:خبرگزاری فارس مازندران ـ دفاع مقدس/تحلیل و نگرش به وقایع ایام دفاع مقدس از دو بُعد نظامی ـ سیاسی و نیز اجتماعی ـ فرهنگی می‌بایست مدنظر قرار گیرد، در این تدوین تنها به گوشه‌ای از ابعاد سیاسی و حقوقی مربوط به قطعنامه 598 توجه شده و قطعاً مواردی چون اظهار نظرها و دلایل منتهی به پذیرش آن، خصوصاً تحلیل همه‌جانبه پیام مهم حضرت امام خمینی(ره) در تیرماه 67 مقام پردازش و بررسی خاص خود را داراست، یادآور می‌شود مصممیم مجموعه‌ای نسبتاً کامل از تحلیل‌ها، اطلاعات، مواضع شخصیت‌ها و زمینه‌های پیدایش و تحقق و پذیرش قطعنامه 598 را تدوین و منتشر سازیم.
* سلب حق دفاع مشروع
در 17 ژوئیه 1988 ایران پذیرش قطعنامه 598 را به دبیرکل سازمان ملل متحد اعلام داشت، «بدون تردید این قطعنامه نقطه عطفی در عملکرد شورا در قبال جنگ ایران و عراق است، زیرا پس از گذشت نزدیک به هفت سال از حمله سراسری و گسترده عراق به ایران برای اولین بار شورای امنیت «نقض صلح »را احراز نموده و تصریح می‌کند که براساس مواد 39 و 40 منشور متحد اقدام می‌کند».
صدور قطعنامه در چارچوب فصل هفت منشور و ویژگی آمرانه آن نشان‌دهنده تصمیم شورا برای خاتمه دادن به جنگ بود، عراق بلافاصله قطعنامه را همانند قطع‌نامه‌های پیشین پذیرفت و در پاسخ رسمی خود در تاریخ 14 اوت اعلام داشت که «از قطعنامه 598 استقبال می‌کند و آماده است برای اجرای آن با دبیرکل و شورای امنیت همکاری کند».
اما ایران به رغم این که قطعنامه را رد نکرد، آن را صریحاً نپذیرفت و در نامه‌هایی که برای دبیرکل فرستاد خواستار توضیحاتی در خصوص چگونگی اجرای قطعنامه شد، این موضع ایران در شورای امنیت به معنی تمایل ایران برای پذیرش قطعنامه تلقی شد و موافقت با طرح اجرایی دبیرکل در 28 فوریه 1988 (19 اسفند 1366) مانع از اتخاذ اقدامات جدی علیه ایران علی‌رغم بند آخر قطعنامه 598 بود.
در نهایت عواملی چون جنگ سفارت‌خانه‌ها (ایران و فرانسه) و تحریم نفت ایران توسط فرانسه، بستن دفتر خریدهای نظامی ایران در لندن، ممنوعیت فروش برخی کالاهای با مصرف نظامی توسط آمریکا تضعیف بنیه نظامی ایران، شدت گرفتن جنگ شهرها، استفاده مکرر عراق از سلاح‌های شیمیایی، دخالت‌های مستقیم نظامی ایالات متحده در خلیج فارس با حمله به پایانه‌های نفتی و کشتی‌های جنگی ایران و در نهایت هدف قرار دادن یک هواپیمای مسافربری و احتمال اشغال مجدد بخش‌های وسیعی از خاک ایران توسط عراق همگی از عللی بودند که در چرخش ناگهانی موضع ایران و پذیرش قطعنامه 598 در 17 ژوئیه 1988 مؤثر بود.
دبیرکل در 28 مارس 1985 طرح 8 ماده‌ای را به اطلاع اعضای شورای امنیت رسانده بود و در 7 و 8 آوریل 1985 به ترتیب به تهران و بغداد سفر کرد تا نظر مساعد رهبران دو کشور را برای قبول طرح مذکور جلب کند و در 12 آوریل گزارش سفر خود را به شورای امنیت ارائه کرد.
او در این گزارش تصریح کرد که از نظر مقامات ایران «شورا در انجام وظیفه خود برای محکوم کردن متجاوز قصور کرده و برای مقابله با تخلفات حقوق بین‌الملل درباره بشردوستی که ایران قربانی آن است اقدام مقتضی به عمل نیاورده است». و «به شرطی که متجاوز محکوم شود و غرامت پرداخت شود، حاضر به قطع همه‌جانبه مخاصمات است».
در تاریخ 11 فوریه 1986 دبیرکل مجدداً خواستار توجه طرفین به طرح 8 ماده‌ای و تمرکز تلاش‌ها برای خاتمه جنگ شد، ولی اوضاع جنگ به نحوی جریان یافت که طرح مذکور به فراموشی سپرده شد و عملاً بی‌ثمر باقی ماند، لازم به ذکر است که عراق پس از پذیرش قطعنامه توسط ایران با دست زدن به تهاجمی جدید مناطق وسیعی از خاک ایران را اشغال کرد و با قصد به تعویق انداختن تاریخ آتش‌بس به ابراز تردید درخصوص حسن نیت ایران پرداخت.
وزیر خارجه عراق در نامه‌‌ای به دبیرکل در 19 ژوئیه 1988 تداوم جنگ را تا اطمینان یافتن از اراده ایران برای پذیرش صلحی پایدار منطقی دانست و تنها پس از تلاش‌های گسترده دیپلماتیک دبیرکل و فشارهای فزاینده بین‌المللی با استقرار آتش‌بس موافقت کرد.
در بند 6 قطعنامه 598 از دبیرکل درخواست شد که «با مشورت ایران و عراق، مسئله ارجاع تحقیق درباره مسؤولیت منازعه به هیأت بی‌طرف را بررسی کند و در اسرع وقت به شورای امنیت گزارش دهد».
دبیرکل در بند 5 قطعنامه اظهار می‌دارد: «مسلم است که جنگ بین ایران و عراق که سالیان دراز به طول انجامید، شروعش نقض حقوق بین‌الملل بود و موارد نقض حقوق بین‌الملل موجب مسؤولیت برای مخاصمه است که موضع اصلی بند 6 است، آن بخش از موارد نقض مقررات بین‌المللی که در چارچوب بند 6 باید مورد توجه ویژه جامعه جهانی قرار گیرد.
استفاده غیرقانونی از زور و عدم احترام به تمامیت ارضی یک کشور عضو است، مسلماً در طول جنگ مواردی عمده و گسترده از نقض اصول مختلف حقوق بین‌الملل انسانی وجود داشته است».
دبیرکل در این گزارش با تأیید حمله 22 سپتامبر 1980 عراق علیه ایران، آن را موجب مسؤولیت مخاصمه می‌داند و در بند 6 و 7 چنین ذکر می‌کند: «بنابراین، رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض در بند 5 این گزارش بدان اشاره کردم، همانا حمله 22 سپتامبر 1980 علیه ایران است که براساس منشور ملل متحد، اصول و قوانین شناخته‌شده بین‌المللی یا اصول اخلاقی بین‌المللی قابل توجه نیست و موجب مسؤولیت مخاصمه است».
زیاده‌طلبی‌های عراق و موضع قاطع ایران در برابر این کشور، مذاکرات را به بن‌بست کشانید و تنها پذیرش عراق برای مبنا قرار دادن عهدنامه 1975 در 23 مرداد 1369 (14 اوت 1990) که با توجه به تجاوز این کشور به کویت، به‌خوبی قابل درک است، موجب خاتمه این وضعیت و عقب‌نشینی نیروهای دو کشور به مرزهای بین‌المللی و مبادله تعداد کثیری از اسرای طرفین شد، دیگر خواست مهم ایران، یعنی تعیین متجاوز نیز با تسلیم گزارش دبیرکل در 18 آذر 1370 (9 دسامبر 1991) به شورای امنیت برآورده شد، در بند 6 قطعنامه 598 موضوع تعیین مسؤولیت منازعه ذکر شده بود و دبیرکل با تشکیل هیأتی بی‌طرف، بررسی‌های کارشناسانه و اخذ اسناد و مدارک از طرفین، موفق به تنظیم گزارش در این خصوص و ارائه آن به شورای امنیت شد، در این گزارش دبیرکل حمله 22 سپتامبر 1980 عراق علیه ایران را موجب مسؤولیت مخاصمه دانست و بدین ترتیب حقانیت ایران برای توسل به حق طبیعی دفاع مشروع در برابر این تجاوز گسترده همان گونه که طی 8 سال نبرد اعلام داشته بود، مورد تصدیق بین‌المللی قرار گرفت.
منابع: دفاع مشروع براساس منشور ملل متحد ـ فریده محمدعلی‌پور شیرمحله
86029/ح
منبع : فارس - مازندران
برچسب ها : #دبیرکل #قطعنامه #شورای #پذیرش #امنیت #گزارش #مسؤولیت #بین‌المللی #قطعنامه #نظامی #بین‌الملل #می‌کند #منشور #گسترده #مخاصمه #متجاوز #ژوئیه #خاتمه #تاریخ #سیاسی #طرفین #براساس #سپتامبر #اعلام #مشروع #موارد #ترتیب #مذکور #تعیین #درباره #محکوم #ارائه #دانست #بی‌طرف #منازعه #آوریل #برابر #آتش‌بس #تجاوز #پرداخت #خواستار #همه‌جانبه #بررسی #تردید #تصریح #اظهار #مواردی #ابعاد #حقوقی #تحلیل #تدوین #اقدام #چارچوب #فرانسه #استفاده #اشغال #وسیعی #نهایت #فوریه #اجرای #گوشه‌ای #موافقت #ماده‌ای
نظر شما در مورد : گوشه‌ای از ابعاد سیاسی و حقوقی دفاع مقدس